Theo quy định mới, chế độ tử tuất bao gồm hai loại trợ cấp chính: Trợ cấp mai táng và Trợ cấp tuất (bao gồm trợ cấp tuất hằng tháng và trợ cấp tuất một lần). Mỗi loại trợ cấp có những điều kiện, đối tượng và mức hưởng cụ thể, đảm bảo sự hỗ trợ kịp thời và phù hợp với hoàn cảnh của từng gia đình.

Trợ cấp mai táng

Đối tượng được nhận: Tổ chức hoặc cá nhân đứng ra lo mai táng sẽ được nhận trợ cấp mai táng một lần nếu người đã khuất thuộc một trong các trường hợp sau:

- Tham gia BHXH bắt buộc: Đã đóng từ đủ 12 tháng trở lên; chết do tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp; đang hưởng hoặc tạm dừng hưởng lương hưu; đang hưởng hoặc tạm dừng hưởng trợ cấp tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp hằng tháng (đã nghỉ việc); bị Tòa án tuyên bố là đã chết.

- Tham gia BHXH tự nguyện: Đã đóng từ đủ 60 tháng trở lên; đang hưởng hoặc tạm dừng hưởng lương hưu; bị Tòa án tuyên bố là đã chết.

Mức trợ cấp: Mức trợ cấp mai táng bằng 10 lần mức tham chiếu tại tháng mà người đó chết. Mức tham chiếu là mức tiền do Chính phủ quy định. Hiện nay, mức tham chiếu bằng lương cơ sở.

Trợ cấp tuất hằng tháng

Chế độ này cung cấp hỗ trợ tài chính định kỳ cho thân nhân của người đã mất, đặc biệt là những người phụ thuộc.

Điều kiện hưởng (áp dụng cho BHXH bắt buộc): Thân nhân sẽ được hưởng trợ cấp tuất hằng tháng nếu người tham gia BHXH bắt buộc chết hoặc bị Tòa án tuyên bố là đã chết thuộc một trong các trường hợp sau:

- Có thời gian đóng BHXH bắt buộc từ đủ 15 năm trở lên.

- Đang hưởng hoặc tạm dừng hưởng lương hưu.

- Chết do tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp.

- Đang hưởng hoặc tạm dừng hưởng trợ cấp tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp hằng tháng với mức suy giảm khả năng lao động từ 61% trở lên.

Một trong những điểm mới đáng chú ý nhất của Thông tư 12/2025/TT-BNV là sự linh hoạt trong điều kiện hưởng. Nếu người lao động còn thiếu tối đa 6 tháng để đủ 15 năm đóng BHXH bắt buộc, thân nhân có thể đóng tiếp một lần cho số tháng còn thiếu để được hưởng trợ cấp tuất hàng tháng. Mức đóng là 22% mức tiền lương làm căn cứ đóng BHXH của người lao động trước khi chết (hoặc nghỉ việc) vào quỹ hưu trí và tử tuất. Đây là một quy định rất nhân văn, tạo điều kiện cho thân nhân được hưởng trợ cấp hàng tháng, tránh trường hợp chỉ vì thiếu một vài tháng đóng mà mất đi quyền lợi lớn. Trường hợp thân nhân không đóng bù, họ sẽ được giải quyết hưởng trợ cấp tuất một lần.

Đối tượng thân nhân được hưởng:

Con: Gồm cả con trong bụng mẹ (khi cha hoặc mẹ nhờ mang thai hộ chết) được hưởng đến khi đủ 18 tuổi; hoặc con bị suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên (không phụ thuộc tuổi).

Vợ/chồng: Đủ tuổi nghỉ hưu theo quy định; hoặc chưa đủ tuổi nhưng bị suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên.

Cha đẻ, mẹ đẻ; cha đẻ, mẹ đẻ của vợ/chồng: Hoặc thành viên khác trong gia đình mà người chết đang có nghĩa vụ nuôi dưỡng, nếu đủ tuổi nghỉ hưu theo quy định; hoặc chưa đủ tuổi nhưng bị suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên.

Lưu ý: Thân nhân đang hưởng lương hoặc trợ cấp BHXH bắt buộc, lương hưu, trợ cấp mất sức lao động hằng tháng, trợ cấp hằng tháng khác (trừ trợ cấp người có công) mà mức hưởng bằng hoặc cao hơn mức tham chiếu thì không được hưởng trợ cấp tuất hằng tháng.

Mức hưởng:

- Mỗi thân nhân đủ điều kiện được hưởng 50% mức tham chiếu.

- Trường hợp thân nhân không có người trực tiếp nuôi dưỡng, mức hưởng là 70% mức tham chiếu.

Theo Thông tư 12/2025/TT-BNV , trường hợp thân nhân không có người trực tiếp nuôi dưỡng là khi: Tất cả các con đều chưa đủ 18 tuổi hoặc đã đủ 18 tuổi nhưng bị suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên và cả cha lẫn mẹ đều đã chết; hoặc vợ/chồng không có con hoặc có con nhưng con chưa đủ 18 tuổi hoặc bị suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên; hoặc cha/mẹ mà người còn lại đã chết và không có con hoặc con không đủ điều kiện tự nuôi sống.

- Số thân nhân được hưởng tối đa 4 người.

- Nếu có từ 2 người chết trở lên (cùng đủ điều kiện), thân nhân được hưởng 2 lần mức trợ cấp

- Thời điểm hưởng trợ cấp tuất hằng tháng tính từ ngày đầu tiên của tháng liền kề sau tháng người chết qua đời. Đối với con sinh sau thời điểm cha/mẹ chết, trợ cấp được tính từ tháng con được sinh.

- Thời hạn giám định mức suy giảm khả năng lao động của thân nhân phải hoàn tất chậm nhất 6 tháng kể từ ngày người lao động chết.

Hồ sơ và quy trình giải quyết

Để đảm bảo quyền lợi được giải quyết kịp thời, người dân cần nắm rõ các quy định về hồ sơ và quy trình giải quyết chế độ tử tuất.

Thời hạn nộp hồ sơ:

- Trong vòng 90 ngày kể từ ngày người chết qua đời (áp dụng cho người đang bảo lưu thời gian đóng BHXH, người đang hưởng/tạm dừng hưởng lương hưu, trợ cấp tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp hằng tháng).

- Trong vòng 90 ngày kể từ ngày người lao động đang tham gia BHXH bắt buộc chết, thân nhân nộp hồ sơ cho người sử dụng lao động. Người sử dụng lao động có trách nhiệm nộp cho cơ quan BHXH trong vòng 30 ngày kể từ ngày nhận đủ hồ sơ.

Thời hạn giải quyết: Cơ quan BHXH có trách nhiệm giải quyết trong vòng 10 ngày làm việc kể từ ngày nhận đủ hồ sơ hợp lệ. Trường hợp không giải quyết, phải trả lời bằng văn bản và nêu rõ lý do./.

Có thể nói, những điều chỉnh và bổ sung trong chế độ tử tuất theo Luật BHXH năm 2024 và Thông tư 12/2025/TT-BNV có hiệu lực từ ngày 1/7/2025 thể hiện sự nỗ lực của Nhà nước trong việc hoàn thiện chính sách an sinh xã hội.

Các quy định mới không chỉ mở rộng đối tượng và điều kiện hưởng mà còn linh hoạt hơn trong việc hỗ trợ tài chính, đặc biệt là đối với những trường hợp khó khăn và những người phụ thuộc. Điều này không chỉ giúp gia đình người đã khuất vượt qua giai đoạn khó khăn mà còn góp phần ổn định đời sống xã hội, thể hiện tính nhân văn sâu sắc của chính sách BHXH Việt Nam.