Cục Môi trường, đơn vị được giao chủ trì xây dựng dự thảo Thông tư quy định QCVN và lộ trình áp dụng cho biết, quy chuẩn khí thải đối với xe máy dự kiến được ban hành trong tháng 7/2025.

Theo nội dung dự thảo, quy chuẩn khí thải xe mô tô, xe gắn máy được phân chia thành bốn mức, áp dụng theo năm sản xuất. Cụ thể, xe mô tô sản xuất trước năm 2008 áp dụng mức 1 – mức thấp nhất; xe sản xuất từ năm 2008 đến 2016 áp dụng mức 2; từ 2017 đến 30/6/2026 áp dụng mức 3; và mức 4 áp dụng cho xe sản xuất từ ngày 1/7/2026 trở đi. Với xe gắn máy, mức 1 áp dụng cho xe sản xuất trước năm 2016; mức 2 cho xe từ năm 2017 đến 30/6/2027; mức 4 được áp dụng từ 1/7/2027.

Ảnh minh họa.

Dự thảo cũng đưa ra lộ trình kiểm định khí thải đối với xe máy. Giai đoạn đầu từ ngày 1/7/2027, triển khai tại Hà Nội và TP.HCM; đến 1/7/2028 áp dụng tại các đô thị lớn như Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ, Huế; và từ 1/1/2030 áp dụng trên toàn quốc. Các địa phương còn lại có thể triển khai sớm hơn tùy theo điều kiện thực tế.

Để tạo điều kiện cho người dân làm quen, dự thảo quy định sau 18 tháng kể từ khi kiểm định khí thải được triển khai, cơ quan chức năng mới bắt đầu xử phạt. Trong giai đoạn đầu, lực lượng chức năng tập trung nhắc nhở, tuyên truyền. Các phương tiện không đạt yêu cầu sẽ không được lưu hành, tương tự như quy định hiện hành đối với ô tô.

Việc xây dựng quy chuẩn khí thải và lộ trình kiểm định được Bộ Nông nghiệp và Môi trường lý giải dựa trên các cơ sở pháp lý, thực tiễn trong nước và kinh nghiệm quốc tế. Về pháp lý, Việt Nam đang thực hiện cam kết tại Hội nghị COP26 về đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 và chuyển đổi sang nền kinh tế xanh, bền vững. Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 cũng giao trách nhiệm cho Bộ Tài nguyên và Môi trường (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) phối hợp với Bộ Giao thông vận tải (nay là Bộ Xây dựng) xây dựng lộ trình áp dụng tiêu chuẩn khí thải quốc gia đối với phương tiện giao thông.

Theo thống kê, từ năm 2009 đến 2023, trung bình mỗi năm số phương tiện giao thông tại Việt Nam tăng từ 10 - 15%. Đến cuối năm 2023, cả nước có hơn 6,3 triệu ô tô và hơn 74 triệu xe mô tô. Riêng tại Hà Nội có khoảng 5,6 triệu xe máy, còn TP.HCM là 8,5 triệu chiếc. Tuy nhiên, cả nước mới có 282 trung tâm kiểm định, trong đó Hà Nội có 31 và TP.HCM có 39. Do đó, Bộ sẽ hướng tới việc xã hội hóa, mở rộng hệ thống kiểm định qua đại lý, cơ sở bảo dưỡng để đáp ứng nhu cầu trong thời gian tới.

Ô nhiễm không khí hiện là vấn đề đáng báo động tại các đô thị lớn. Báo cáo của Ngân hàng Thế giới cho thấy ô nhiễm không khí gây thiệt hại từ 5-7% GDP mỗi năm. Nghiên cứu của Đại học Fulbright Việt Nam ước tính thiệt hại kinh tế do ô nhiễm không khí vào khoảng 9,86-12,45 tỷ USD (năm 2013) và tăng mạnh những năm gần đây. Riêng tại Hà Nội, thiệt hại kinh tế do bệnh hô hấp lên tới 2.000 tỷ đồng/năm.

Kết quả quan trắc môi trường cho thấy, mức độ ô nhiễm không khí tại các đô thị như Hà Nội, TP.HCM có xu hướng tăng trở lại, đặc biệt vào các tháng cuối năm. Trong năm 2024, Hà Nội có tới 47 ngày chỉ số chất lượng không khí AQI vượt mức “xấu” (≥151), và số ngày không khí đạt chất lượng “tốt” chỉ chiếm khoảng 22% tổng số ngày trong năm.

Trước bối cảnh đó, việc siết chặt khí thải phương tiện cá nhân là giải pháp cấp thiết để bảo vệ sức khỏe cộng đồng và góp phần thực hiện cam kết giảm phát thải nhà kính của Việt Nam. Việc ban hành quy chuẩn khí thải cho xe máy và triển khai lộ trình kiểm định được kỳ vọng là bước tiến quan trọng, góp phần giảm thiểu ô nhiễm không khí và hướng tới giao thông bền vững.

P.T