Giảm trừ gia cảnh không được cập nhật

Tại phiên thảo luận của Quốc hội về tình hình thực hiện ngân sách nhà nước năm 2023, dự toán và phân bổ ngân sách trung ương năm 2024; đánh giá giữa kỳ về thực hiện kế hoạch đầu tư công trung hạn, kế hoạch tài chính quốc gia, vay trả nợ công 2021 - 2025, nhiều đại biểu đã đề cập đến bất cập của các chính sách thuế.

Đại biểu Trần Văn Lâm (Đoàn Bắc Giang) nhìn nhận, điều hành chính sách tài khóa thời gian qua vừa góp phần quan trọng bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, vừa hỗ trợ phục hồi sản xuất kinh doanh, thúc đẩy tăng trưởng, tăng cường kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, tạo nền tảng cho sự phát triển đất nước cả trước mắt và lâu dài. Sự phối hợp với chính sách tiền tệ cũng đồng bộ, hiệu quả. Trong đó chính sách tài khóa thành công cơ bản, song cũng còn những băn khoăn, trăn trở.

Đại biểu Trần Văn Lâm (Đoàn Bắc Giang) nhìn nhận huế thu nhập cá nhân hiện hành có nhiều quy định lạc hậu. Ảnh: Quốc hội

Theo đại biểu, thực tế cho thấy nhiều chính sách thu biểu hiện sự lạc hậu, bất cập nhưng chậm được xem xét, điều chỉnh. “Ví dụ như thuế thu nhập cá nhân hiện hành với các quy định về khởi điểm thu nhập chịu thuế, việc phân chia bậc lũy tiến hay mức chiết trừ gia cảnh không được cập nhật theo biến động của mức lương tối thiểu, của giá cả, của lạm phát. Có nội dung lạc hậu cả chục năm và đây là những bất cập rất lớn”, đại biểu nói.

Hay thuế VAT được coi là sắc thuế tiên tiến hiện đại, song cũng có không ít vấn đề. Mặc dù số thu lớn nhưng số hoàn cũng lớn, năm 2022 thu 390.000 tỷ hoàn 150.000 tỷ, tức 38%, năm 2023 ước thu 365.000 tỷ hoàn tới 160.000 tỷ tức 44%, năm 2024 cho vay từ dự toán thu 390.000 tỷ hoàn 171.000 tỷ, tức 43%.

Điều đáng nói, quy trình tiến hành thu phức tạp, tốn kém diễn ra ở rất nhiều khâu trung gian, thu rồi khấu trừ, thu lại phải hoàn, chi phí cho thu lại chi phí cho hoàn nhưng kết cục ngân sách chẳng được bao nhiêu và quá trình này cũng còn làm gia tăng nguy cơ rủi ro, sai phạm, gian lận, thất thu ngân sách. Đây là vấn đề cần được xem xét, giải quyết căn cơ.

Việc giảm thuế môi trường đối với xăng dầu với nhiên liệu bay là cần thiết trong bối cảnh dịch bệnh gay gắt. Nhưng việc kéo dài chính sách này đến nay và có nhiều ý kiến còn đề nghị tiếp tục kéo dài hơn nữa liệu có hợp lý? Việc bất đắc dĩ dùng công cụ môi trường để ổn định kinh tế khi dịch bệnh phức tạp còn chấp nhận được. Nay tình thế mới nếu tiếp tục kéo dài thì có phải đánh đổi môi trường cho mục tiêu tăng trưởng?

“Các chính sách miễn, giảm nộp ngân sách khác đã phát huy tác dụng tốt để hỗ trợ doanh nghiệp, các nền kinh tế vượt qua đại dịch như trong thời gian vừa qua. Nhưng đến nay cũng cần phải được cân nhắc để đảm bảo các nguồn lực cho ngân sách thực hiện các nhiệm vụ khác đã bị trì hoãn trong thời gian qua cũng như do thực hiện các nhiệm vụ trong lộ trình tới đây cần phải thực hiện để xây dựng và phát triển đất nước theo các chiến lược đã đề ra”, đại biểu nhấn mạnh.

Đại biểu Nguyễn Thị Thu Hà (Đoàn Quảng Ninh) cho biết thời gian vừa qua nổi lên vấn đề về ách tắc, tồn đọng hoàn thuế giá trị gia tăng. Ảnh: Quốc hội

Tồn đọng hoàn thuế giá trị gia tăng

Đại biểu Nguyễn Thị Thu Hà (Đoàn Quảng Ninh) đồng tình với đại biểu Trần Văn Lâm về vấn đề hoàn thuế giá trị gia tăng. Từ kiến nghị của cử tri tỉnh Quảng Ninh và qua báo cáo giám sát của Ủy ban Tài chính, Ngân sách, đại biểu cho biết, thời gian vừa qua nổi lên vấn đề về ách tắc, tồn đọng hoàn thuế giá trị gia tăng khiến các doanh nghiệp và một số hiệp hội ngành hàng như Hiệp hội xuất khẩu tinh bột sắn, Hiệp hội gỗ và lâm sản, Chi hội dăm gỗ đã bức xúc gửi đơn kiến nghị kêu cứu.

Theo đại biểu, những quy định bất cập của ngành thuế đã khiến các doanh nghiệp chịu thiệt hại nặng nề do đứt gãy của dòng tiền hoàn thuế giá trị gia tăng. Theo báo cáo tổng hợp, từ năm 2021 đến tháng 9/2023 của Hiệp hội gỗ và lâm sản Việt Nam, số tiền thuế giá trị gia tăng của doanh nghiệp chế biến xuất khẩu chưa được hoàn đến nay là 6.100 tỷ. Qua chỉ đạo quyết liệt của Thủ tướng Chính phủ đến nay mới vào được gần 2.000 tỷ.

Riêng 11 doanh nghiệp xuất khẩu dăm lớn trên địa bàn của tỉnh Quảng Ninh chưa được hoàn thuế là 1.181 tỷ. Theo báo cáo của ngành thuế đối với lĩnh vực gỗ và các sản phẩm gỗ, hồ sơ tồn chưa giải quyết hoàn thuế của năm 2022 và nửa đầu năm 2023 là 149 hồ sơ, chỉ xấp xỉ 9% tổng số hồ sơ đề nghị. Nhưng trên thực tế cao hơn rất nhiều vì các doanh nghiệp hiện nay vốn đọng vào tiền hoàn thuế giá trị gia tăng còn cao hơn.

Bởi nhiều doanh nghiệp vì nộp hồ sơ hoàn thuế lần đầu vướng mắc và chờ kết quả điều tra quá lâu nên chưa nộp hồ sơ tiếp theo. Đã có những doanh nghiệp phải đóng cửa; máy móc, trang thiết bị đầu tư nhiều tỷ phải phủ bạt để không; đơn hàng bị hủy bỏ; nợ quá hạn tại ngân hàng phát sinh. Người lao động mất việc làm, giá nguyên liệu đầu vào thấp, người dân bị thiệt hại, ảnh hưởng đến nguồn thu ngân sách nhà nước.

Từ thực tế này, đại biểu đề nghị Chính phủ tiếp tục quan tâm chỉ đạo khẩn trương rà soát cải cách, tinh gọn các thủ tục hành chính; đề nghị Bộ Tài chính chỉ đạo rà soát, tháo gỡ vướng mắc từ các văn bản chuyên ngành, khẩn trương giải quyết khó khăn cho doanh nghiệp. Thực hiện hoàn trước kiểm sau đối với các doanh nghiệp xuất khẩu có uy tín, có chất lượng, chấp nhận tính pháp lý của tờ khai hải quan…

Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc phát biểu giải trình tại phiên họp. Ảnh: Quốc hội

Phát biểu giải trình về nội dung này, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết, liên quan đến vấn đề hoàn thuế, hiện nay hoàn được 92%, chỉ còn giải quyết 14.857 hồ sơ, đang giải quyết 534 hồ sơ, 9.154 tỷ nữa. Điều kiện hoàn thuế là phải có hóa đơn giá trị gia tăng, có chứng từ chuyển tiền; đối với các công ty xuất nhập khẩu thì có thêm chứng từ chuyển tiền hợp đồng để chuyển tiền hàng hóa và tờ khai hải quan.

“Một số vướng mắc chúng tôi đã xác minh ở nước ngoài là cơ quan thuế của nước ngoài bảo không tồn tại doanh nghiệp này có nghĩa là hợp đồng bị vô hiệu, mà hợp đồng vô hiệu thì không hoàn được. Những việc này là bài học rất đau xót. Nếu trong luật thuế nói hoàn thuế mà chỉ xác minh người bán cuối cùng, cán bộ thuế không vi phạm thì chúng tôi thực hiện ngay, còn luật thuế quy định nếu hoàn trước, kiểm tra sau là 6 ngày, chúng tôi chấp hành, kiểm tra trước, hoàn sau là 40 ngày”, Bộ trưởng nói.