Bối cảnh thế giới đầy biến động

Vừa qua, tại Hội thảo công bố Báo cáo “Kinh tế Việt Nam năm 2022 và triển vọng 2023”, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) đã chia sẻ những điểm nhấn đặc biệt của nền kinh tế trong năm qua.

Năm 2022 đã chứng kiến một loạt các động thái quan trọng của các nền kinh tế chủ chốt, mở đường cho một loạt xu thế mới có ảnh hưởng sâu rộng, lâu dài đến kinh tế thế giới. Rủi ro suy thoái kinh tế gia tăng ngay từ đầu năm, khi một số nền kinh tế chủ chốt tiếp tục bình thường hóa lãi suất sau khi nới lỏng trong giai đoạn Covid-19.

Xung đột Nga - Ucraina bùng phát từ tháng 2/2022 và kéo dài đã ảnh hưởng nặng nề đến chuỗi cung ứng của nhiều hàng hóa cơ bản. Giá nhiều mặt hàng trên thị trường thế giới liên tục tăng nhanh, ảnh hưởng đến mặt bằng giá cả trong nước, an ninh lương thực và an ninh năng lượng ở nhiều nền kinh tế, kể cả các nền kinh tế hàng đầu.

Kinh tế Việt Nam tiếp tục đà phục hồi tăng trưởng (Ảnh minh họa: BT)

Xu hướng liên minh đối đầu - trả đũa giữa các siêu cường gia tăng phức tạp hơn. Dù vậy, các nền kinh tế đã có nhiều nỗ lực mở cửa trở lại nền kinh tế, tăng cường thúc đẩy hợp tác, đối thoại trên các lĩnh vực như phát triển bền vững, các diễn đàn đa phương…

Thương mại toàn cầu giữ đà tăng so với năm 2021. Tuy nhiên, tăng trưởng thương mại đã chậm lại trong nửa cuối năm 2022, và dự kiến sẽ chịu ảnh hưởng tiêu cực hơn vào năm 2023 do căng thẳng địa chính trị kéo dài và xu hướng thắt chặt điều kiện tài chính vẫn tiếp diễn. Dù đã có nhiều lượt tăng lãi suất để xử lý áp lực lạm phát, các nền kinh tế chủ chốt vẫn để ngỏ, thậm chí đưa ra thông điệp mạnh mẽ về việc có thể tiếp tục tăng lãi suất trong thời gian tới.

Hội nhập kinh tế quốc tế đã có những chuyển biến tích cực, dù còn đối mặt với nhiều thách thức. Vượt qua những khó khăn trong quá trình thảo luận, khu vực Đông Nam Á đã đạt được những thành công lớn trong việc tổ chức các Hội nghị cấp cao ASEAN, G20 và APEC.

Hiệp định RCEP đã đi vào thực hiện từ đầu năm 2022 và đã bước đầu giúp gắn kết các nền kinh tế thành viên vào đà phục hồi xuất khẩu ở khu vực. Hiệp định CPTPP tiếp tục ghi nhận sự quan tâm của nhiều nền kinh tế. Vòng đàm phán đầu tiên của Khuôn khổ Kinh tế Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương (IPEF) đã diễn ra vào tháng 12/2022.

Việt Nam bình tĩnh "vượt lũ"

Trong năm 2022, Việt Nam đã tiếp tục thực hiện “thích ứng an toàn, linh hoạt, kiểm soát hiệu quả dịch bệnh Covid-19”, dịch Covid-19 tiếp tục được kiểm soát hiệu quả. Việt Nam đã dỡ bỏ các biện pháp hạn chế đối với xuất nhập cảnh,... Việc triển khai Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội được thực hiện quyết liệt. Chính phủ đã có những hành động quyết liệt để duy trì ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát. Các giải pháp tháo gỡ khó khăn về nguồn cung xăng, dầu trong nước, giảm thuế bảo vệ môi trường đối với xăng, dầu đã được thực hiện khẩn trương, hiệu quả nhằm giảm chi phí sử dụng xăng dầu cho doanh nghiệp và người dân.

Việt Nam đã tiếp tục cải cách thể chế kinh tế nhằm tạo không gian kinh tế lớn hơn, thuận lợi hơn cho khu vực kinh tế tư nhân. Nhiều nội dung mới, đột phá về chuyển đổi số, kinh tế tuần hoàn, phát triển vùng,… đã được ban hành. Công tác truyền thông chính sách cũng được lưu tâm, thực hiện hiệu quả hơn.

Tính chung cả năm 2022, tốc độ tăng GDP đạt 8,02%, cao hơn đáng kể so với mục tiêu đề ra (6-6,5%) (Ảnh minh họa: BT)

Kinh tế Việt Nam tiếp tục đà phục hồi tăng trưởng trong 6 tháng cuối năm 2022. Tổng sản phẩm trong nước (GDP) tăng 13,67% trong quý III/2022, và 5,92% trong quý IV/2022. Tính chung cả năm 2022, tốc độ tăng GDP đạt 8,02%, cao hơn đáng kể so với mục tiêu đề ra (6-6,5%). Tăng trưởng GDP thực tế của Việt Nam đã vượt đáng kể so với tiềm năng trong quý II/2022 và quý III/2022, xu thế tăng trưởng GDP có xu hướng giảm dần liên tục kể từ 2016 đến hết năm 2022, qua đó phản ánh các cải cách về phía cung (chất lượng tăng trưởng) chưa tương xứng.

Lực lượng lao động từ 15 tuổi trở lên là 52,1 triệu người trong năm 2022, tăng 1,4 triệu người so với năm 2021. Tỷ lệ tham gia lực lượng lao động năm 2022 ước đạt 68,5%, tăng 0,9 điểm phần trăm so với năm 2021. Thị trường thế giới đảo chiều nhanh cũng ảnh hưởng đến tình hình lao động việc làm.

Trong quý III/2022, tình trạng thiếu hụt lao động cục bộ có xu hướng gia tăng, trong đó, thiếu hụt cục bộ với lao động phổ thông chiếm 72,8%; lao động có tay nghề chiếm 27,2%. Tuy nhiên, đến quý IV/2022, nhiều doanh nghiệp đã rơi vào tình trạng thiếu đơn hàng.

Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) năm 2022 tăng 3,15%, thấp hơn đáng kể so với mục tiêu Quốc hội đề ra. CPI tăng nhanh hơn trong nửa cuối năm 2022. CPI bình quân tăng 3,32% trong quý III/2022 và 4,41% trong quý IV/2022. Nhóm giao thông có chỉ số giá tăng cao nhất (tăng 11,27% so với cùng kỳ năm 2021), tiếp đến là nhóm ăn uống ngoài gia đình (tăng 4,94%), nhà ở và vật liệu xây dựng (tăng 3,11%). Lạm phát cơ bản bình quân cả năm 2022 tăng 2,59%, thấp hơn mức lạm phát tổng thể. Tuy nhiên, lạm phát cơ bản liên tục tăng cao từ quý III/2022.

Hoạt động đầu tư đã có sự phục hồi tích cực. Tổng đầu tư phát triển toàn xã hội năm 2022 ước đạt hơn 3,2 triệu tỷ đồng (giá hiện hành), tăng 11,2% so với năm 2021, cao hơn so với tốc độ tăng đầu tư trước dịch Covid-19. Đầu tư của khu vực nhà nước tăng nhanh nhất (14,6%), tiếp đó là của khu vực có vốn đầu tư nước ngoài (13,9%). Chính phủ, các Bộ ngành và địa phương đã có nhiều nỗ lực thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công, song giải ngân vốn đầu tư công của cả nước vẫn tương đối chậm so với kế hoạch năm 2022.

Tổng lượng vốn FDI đăng ký tính đến 12/2022 đạt 27,72 tỷ USD, bằng 89% so với cùng kỳ năm 2021. Phân ngành công nghiệp chế biến, chế tạo chiếm tới 60,6% tổng vốn FDI đăng ký. Vốn FDI thực hiện đạt 22,4 tỷ USD trong năm 2022, tăng 13,7% so với 2021, và tăng 10% so với 2019. Việt Nam đang cho thấy hình ảnh một quốc gia đang nỗ lực hiện thực hóa những cam kết mạnh mẽ và định hướng rõ ràng từ Hội nghị COP26 về thu hút đầu tư chất lượng cao hướng đến nền kinh tế trung hòa các bon và tăng trưởng xanh.

Hoạt động xuất khẩu của cả nước giữ đà tăng trưởng dương, dù có xu hướng chậm lại nửa cuối năm 2022. Tính chung cả năm 2022, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa ước đạt 371,85 tỷ USD, tăng 10,4%, tổng kim ngạch nhập khẩu ước đạt 360,65 tỷ USD, tăng 8,4%. Cán cân thương mại đạt thặng dư, ước tính xuất siêu 11,2 tỷ USD, ghi dấu ấn xuất siêu 7 năm liên tiếp.

Việt Nam đã trải qua một năm 2022 với những thành tựu tương đối ấn tượng ở nhiều lĩnh vực kinh tế - xã hội trong bối cảnh bất định, phức tạp, khó lường. Báo cáo “Kinh tế Việt Nam năm 2022 và triển vọng 2023” của CIEM nhấn mạnh lại thông điệp về việc ưu tiên chính sách cần tiếp tục tập trung vào cải thiện nền tảng kinh tế vi mô và đổi mới hệ thống thể chế kinh tế theo hướng thân thiện hơn với đổi mới sáng tạo và môi trường, gắn với xử lý hiệu quả những rủi ro trong môi trường kinh tế quốc tế đầy biến động.

Bảo Thoa