Nguồn nhân lực xanh được hiểu là lực lượng lao động có kiến thức, kỹ năng và tư duy phù hợp để hỗ trợ quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế xanh. Không chỉ giới hạn trong các ngành nghề truyền thống như lắp đặt hệ thống điện mặt trời hay vận hành tuabin gió, việc làm xanh đang mở rộng nhanh chóng sang các lĩnh vực công nghệ cao, quản trị doanh nghiệp, tài chính, marketing, giáo dục và nghiên cứu. Các vị trí yêu cầu nhân lực xanh ngày nay đòi hỏi khả năng tích hợp giữa hiểu biết khoa học, công nghệ, kinh tế và tư duy phát triển bền vững.

Báo cáo mới đây của Manpower cho thấy, 91% doanh nghiệp trên toàn cầu cho rằng, họ không đủ nhân sự xanh để đạt được các mục tiêu phát triển bền vững, và tình trạng khan hiếm này được dự báo sẽ kéo dài ít nhất đến năm 2030. Tại Việt Nam, sự chuyển dịch của các ngành công nghiệp theo hướng xanh hóa đã làm gia tăng nhu cầu đột biến về nguồn nhân lực có kỹ năng phù hợp. Tuy nhiên, cung chưa đáp ứng được cầu, dẫn đến một khoảng cách lớn giữa kỳ vọng của thị trường lao động và khả năng cung ứng từ hệ thống đào tạo hiện tại.

Ảnh minh họa.

Nhằm giải quyết vấn đề này, giáo dục và đào tạo được xác định là yếu tố cốt lõi. Hệ thống giáo dục nghề nghiệp và đại học cần cập nhật nhanh chóng các chương trình đào tạo mới, hướng tới việc cung cấp các kỹ năng thực tiễn, kiến thức chuyên sâu và năng lực đổi mới sáng tạo cho người học. Các ngành nghề then chốt như công nghệ sinh học, năng lượng tái tạo, nông nghiệp hữu cơ, công nghệ môi trường, logistics xanh và thiết kế sản phẩm bền vững cần được ưu tiên phát triển. Đặc biệt, nhóm ngành liên quan đến kỹ thuật tái chế, quản lý chất thải thông minh và xây dựng môi trường xanh sẽ đóng vai trò trụ cột trong cấu trúc kinh tế tương lai.

Song song với đổi mới nội dung đào tạo, việc kết nối giữa nhà trường, doanh nghiệp và cơ quan quản lý nhà nước cũng đóng vai trò quan trọng. Mô hình liên kết đào tạo – sản xuất – việc làm cần được đẩy mạnh để bảo đảm chương trình giảng dạy sát với thực tiễn, giúp người học sẵn sàng bước vào thị trường lao động với kỹ năng phù hợp. Ngoài ra, xây dựng hệ thống khung kỹ năng quốc gia về chuyển đổi xanh sẽ là nền tảng để chuẩn hóa chất lượng đào tạo và thúc đẩy quá trình lan tỏa lực lượng lao động xanh đến từng địa phương.

Một thực tế không thể phủ nhận là phần lớn nhân lực hiện nay chưa đáp ứng được yêu cầu của nền kinh tế xanh. Theo phân tích của Manpower, hơn một nửa lực lượng lao động toàn cầu cần được đào tạo lại hoặc nâng cao năng lực để thực hiện công việc trong bối cảnh chuyển đổi xanh. Tái đào tạo và chuyển đổi nghề nghiệp cho lao động hiện tại là chìa khóa để bảo đảm không ai bị bỏ lại phía sau. Các ngành có tính vận hành cao như sản xuất, logistics và bán lẻ cần được ưu tiên trong lộ trình nâng cấp kỹ năng. Thay vì tuyển mới toàn bộ, doanh nghiệp được khuyến nghị nên “tái sử dụng” nhân sự sẵn có thông qua các chương trình đào tạo nội bộ, giúp tiết kiệm chi phí và thời gian, đồng thời duy trì sự ổn định trong văn hóa tổ chức.

Ở cấp độ chính sách, sự vào cuộc của chính phủ là hết sức cần thiết. Các ưu đãi như miễn giảm thuế cho cơ sở đào tạo, tài trợ nghiên cứu, hỗ trợ chuyển đổi nghề và xây dựng cơ chế hợp tác công – tư sẽ tạo môi trường thuận lợi cho phát triển nguồn nhân lực xanh. Đặc biệt, việc đầu tư cho giáo dục xanh ngay từ bậc phổ thông sẽ góp phần gieo mầm tư duy phát triển bền vững từ sớm. Tích hợp nội dung bảo vệ môi trường, biến đổi khí hậu, kỹ năng số và năng lực tư duy sáng tạo vào các môn học, cùng với tổ chức hoạt động trải nghiệm thực tế, sẽ giúp học sinh hình thành hành vi và nhận thức đúng đắn về phát triển xanh.

Thực tế tại Việt Nam cho thấy nhiều mô hình trường học xanh, lồng ghép nguyên tắc bảo vệ môi trường trong giảng dạy và hoạt động ngoại khóa đang chứng minh được tính khả thi và hiệu quả lan tỏa. Tuy nhiên, để nâng tầm và mở rộng quy mô, cần có một chiến lược tổng thể và đồng bộ, từ quy hoạch ngành nghề đào tạo, phát triển chương trình học linh hoạt, xây dựng đội ngũ giảng viên có năng lực chuyên môn và kỹ năng sư phạm về giáo dục xanh, đến cơ chế phối hợp đa bên với doanh nghiệp và tổ chức quốc tế.

Trong tiến trình hướng tới mục tiêu Net Zero và xây dựng nền kinh tế tuần hoàn, phát triển nguồn nhân lực xanh không chỉ là một lựa chọn chiến lược, mà còn là điều kiện tiên quyết. Khi con người được trang bị đầy đủ tri thức, kỹ năng và tư duy xanh, quá trình chuyển đổi sẽ diễn ra suôn sẻ, bền vững và mang lại giá trị lâu dài cho cả nền kinh tế và xã hội.

T.An