Cơ chế JCM được triển khai tại Việt Nam từ năm 2013 cho giai đoạn 2013-2020 và tiếp tục được gia hạn đến năm 2030. Trong giai đoạn đầu, các kết quả bước đầu đã được ghi nhận như việc thành lập Ủy ban hỗn hợp song phương, phê duyệt 15 phương pháp luận và đăng ký 14 dự án tập trung vào lĩnh vực tiết kiệm năng lượng, cải tiến thiết bị, giảm phát thải trong sản xuất và tiêu dùng.

Tính đến nay, đã có 35.000 tín chỉ carbon được cấp với tổng mức hỗ trợ tài chính cam kết khoảng 35 triệu USD từ phía Nhật Bản. Ngoài ra, còn có hàng chục dự án tiềm năng đang được nghiên cứu và xây dựng để tiếp tục đăng ký theo JCM, tập trung vào các lĩnh vực có tiềm năng giảm phát thải lớn như nông nghiệp, chăn nuôi, năng lượng và giao thông.

Ảnh minh họa.

Việc tham gia JCM không chỉ góp phần giúp Việt Nam đạt được mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính theo Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) mà còn tạo cơ hội để các tổ chức, doanh nghiệp tiếp cận các cơ chế tài chính carbon mới. Đặc biệt, với sự hỗ trợ về kỹ thuật và công nghệ từ đối tác quốc tế, JCM đang đóng vai trò quan trọng trong quá trình chuẩn bị sẵn sàng cho vận hành thị trường carbon trong nước.

Bên cạnh các kết quả đạt được, Việt Nam cũng đã có những bước đi cụ thể trong việc hoàn thiện khung pháp lý liên quan. Ngày 24/1/2025, Đề án phát triển thị trường carbon đã được phê duyệt, đặt nền móng pháp lý cho quá trình xây dựng và vận hành thị trường trong nước. Tiếp theo đó, ngày 9/6/2025, Chính phủ ban hành nghị định sửa đổi nhằm tăng cường kiểm kê khí nhà kính, đo đạc, báo cáo và thẩm định phát thải theo hướng minh bạch, phù hợp với yêu cầu quốc tế.

Nghị định mới cũng quy định rõ các nội dung liên quan đến phương pháp tạo tín chỉ carbon, kiểm kê phát thải tại các cơ sở, vận hành thị trường, thư chấp thuận trao đổi kết quả giảm phát thải và quyền giao dịch giữa các doanh nghiệp có mức phát thải khác nhau. Trong giai đoạn đầu, Việt Nam quy định mức trần giao dịch tín chỉ carbon là 30% để doanh nghiệp làm quen dần với cơ chế thị trường.

Cùng với đó, hệ thống đăng ký quốc gia về quản lý hạn ngạch và tín chỉ carbon đang được xây dựng, kết nối với sàn giao dịch carbon ETS trong nước và có khả năng liên kết quốc tế. Song song, các bộ tài liệu nghiệp vụ và đề án vận hành thị trường cũng đang được hoàn thiện để trình cấp có thẩm quyền phê duyệt trong thời gian tới.

Sự hợp tác giữa Việt Nam và Nhật Bản trong khuôn khổ JCM đang mở ra cơ hội đáng kể để doanh nghiệp trong nước tiếp cận các công nghệ hiện đại và nguồn lực tài chính quốc tế. Nhiều dự án điện sinh khối, năng lượng tái tạo và sản xuất phát thải thấp đã và đang được triển khai, cho thấy tiềm năng mở rộng của cơ chế này trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển dịch xanh.

Trao đổi tín chỉ carbon thông qua JCM trong tương lai không chỉ dừng lại ở hợp tác song phương mà có thể tích hợp vào hệ thống giao dịch carbon của cả hai quốc gia. Điều này góp phần thúc đẩy thương mại carbon xuyên biên giới và hỗ trợ tiến trình khử carbon hiệu quả hơn. Mục tiêu hướng tới là kết nối thị trường carbon của Việt Nam với khu vực và thế giới.

Việc mở rộng phạm vi hợp tác sang các lĩnh vực khó hơn như thu giữ và lưu trữ carbon (CCS/CCUS), điện gió ngoài khơi hay công nghệ phát thải âm đang được xem xét. Đây là bước đi chiến lược nhằm mở rộng quy mô thị trường, đồng thời chuẩn bị cho những yêu cầu khắt khe hơn trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp.

Với nền tảng pháp lý vững chắc và các cơ chế tài chính hỗ trợ, Việt Nam đang tiến từng bước vững chắc trên con đường xây dựng thị trường carbon trong nước, đồng thời mở rộng hợp tác quốc tế để thực hiện mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính một cách hiệu quả, minh bạch và bền vững.

P.T