Điểm nhấn quan trọng của Nghị định là quy định rõ thẩm quyền của các cơ quan quản lý trong từng khâu: Cấp giấy chứng nhận lưu hành tự do (CFS), cấp phép đủ điều kiện ATTP, công bố sản phẩm, đăng ký quảng cáo thực phẩm, chỉ định đơn vị kiểm nghiệm… Từ đó, chấm dứt thực trạng pháp lý mập mờ vốn tồn tại lâu nay.

Theo quy định mới, người đứng đầu cơ quan chuyên môn về y tế thuộc UBND cấp tỉnh (hoặc cơ quan được UBND tỉnh giao nhiệm vụ) sẽ chịu trách nhiệm thực hiện toàn bộ các thủ tục hành chính đối với thực phẩm thuộc phạm vi quản lý của Bộ Y tế. Việc giao quyền cho địa phương không đồng nghĩa với “thả nổi”, bởi tất cả các nội dung phân cấp đều đi kèm quy trình rõ ràng, bảo đảm minh bạch và kiểm soát rủi ro.

Ảnh minh họa.

Các cơ sở kiểm nghiệm thực phẩm được chỉ định bắt buộc phải đạt chuẩn quốc gia TCVN ISO/IEC 17025 hoặc tương đương quốc tế, bảo đảm chất lượng kiểm tra và mở cánh cửa cho các doanh nghiệp tiếp cận thị trường xuất khẩu.

Thực tế thời gian qua đã cho thấy nhiều bất cập trong phối hợp quản lý ATTP. Không ít vụ việc, như sữa giả hay dầu ăn chăn nuôi bán cho người tiêu dùng, đã khiến các bộ “đá bóng” trách nhiệm qua lại. Bộ Y tế khẳng định không thuộc phạm vi quản lý của mình, còn Bộ Công Thương lại chuyển trách nhiệm sang Bộ Y tế. Sự mập mờ này khiến người dân lẫn doanh nghiệp lúng túng, khó truy cứu trách nhiệm khi có sai phạm.

Nghị định 148 sẽ giúp giải quyết triệt để vấn đề này bằng việc phân định rạch ròi trách nhiệm giữa các cấp, các ngành. Thay vì mô hình tập trung, nghị định trao quyền chủ động kiểm tra, cấp phép, xử phạt cho cơ quan quản lý tại địa phương, giúp rút ngắn quy trình và nâng cao hiệu quả phát hiện, xử lý sai phạm ngay tại cơ sở.

Với doanh nghiệp, việc “một cửa – một cấp” tại địa phương sẽ giúp tiết kiệm thời gian, chi phí và hạn chế tình trạng “chạy lên chạy xuống” giữa trung ương và địa phương. Các thủ tục xuất khẩu sản phẩm cũng minh bạch và dễ kiểm chứng hơn.

ATTP là lĩnh vực liên ngành, liên quan đến y tế, nông nghiệp, công thương, tài chính… Vì vậy, Nghị định 148 buộc các bên thiết lập cơ chế kiểm tra, hậu kiểm theo hướng phối hợp nhưng độc lập, thay vì tự giám sát – vốn dễ dẫn đến tình trạng buông lỏng hoặc che giấu sai phạm. Cơ quan chuyên môn về y tế giữ vai trò chính trong đánh giá, giám sát chuyên ngành thay vì chỉ thực hiện thanh tra hành chính thông thường.

Trong bối cảnh các hành vi vi phạm ATTP ngày càng tinh vi, lan rộng từ nông thôn đến thành thị, việc phân cấp và phân quyền hợp lý sẽ vừa giúp giảm tải cho trung ương, vừa nâng cao chất lượng giám sát tại cơ sở. Đây là bước tiến lớn trong cải cách hành chính, thể hiện thông điệp rõ ràng: Quyền đi đôi với trách nhiệm, không ai còn có thể “né” hoặc “đẩy” trách nhiệm sang người khác.

P.T