Trong quy định của pháp luật hiện hành, Thông tư 06/2013/TT-BXD của Bộ Xây dựng hướng dẫn về nội dung thiết kế đô thị đã xác định không gian xanh bao gồm “hành lang xanh, vành đai xanh, nêm xanh, công viên hoặc rừng tự nhiên, nhân tạo trong đô thị”. Ngoài ra “cây xanh đô thị, công viên, vườn hoa” đã được quy định tại các văn bản về quy hoạch đô thị trước đây.

Có thể thấy, không gian xanh đang là xu hướng tất yếu của hệ thống đô thị, đặc biệt là các khu đô thị mới hiện nay. Đây cũng có thể coi là một trong những tiêu chí để người dân lựa chọn những khu đô thị “đáng sống”, xác định nơi an cư, lạc nghiệp.

Một góc xanh ở đô thị Ciputra

Ô nhiễm không khí môi trường ngày càng trở thành vấn đề cấp thiết mà cộng đồng ngày càng nhận thức một cách rõ ràng hơn, vì vậy, người dân cũng quan tâm nhiều hơn đến khoảng không gian “xanh” tiện ích mà mình có thể tận hưởng.

Qua khảo sát có thể thấy, từ 2 năm trở lại đây, các khu đô thị mới quanh Hà Nội đều đã dành từ 20-50% quỹ đất để xây dựng không gian quanh các tòa nhà cao tầng, các khu biệt thự liền kề.

Đi tiên phong trong việc xanh hóa đô thị, phải kể đến khu đô thị Ciputra. Đây là một trong những dự án khu đô thị xanh lớn nhất Việt Nam. Khu đô thị có vị trí giữa nhiều tuyến đường huyết mạch, đặc biệt do nằm sát bờ nam sông Hồng và gần cạnh Hồ Tây nên không khí ở đây luôn được điều hòa và đem lại cảm giác mát mẻ. Đây được coi là khu đô thị xanh tiên phong ở Hà Nội với diện tích cây xanh và mặt nước được quy hoạch lên tới 77ha, tạo ra một không gian sống vô cùng sạch đẹp, yên bình, thoáng đãng, khác hẳn với cuộc sống chen chúc, ồn ào của phố phường Hà Nội.

Sự lựa chọn của người dân ở khu đô thị xanh, yên bình, giảm được cả ô nhiễm môi trường lẫn ô nhiễm xăng xe, tiếng ồn,… cho thấy ý thức về môi trường sống đã nhiều thay đổi. Tiếp nối thành công của Ciputra, nhiều nhà đầu tư bất động sản cũng đưa tiêu chí không gian xanh vào quy hoạch của mình, nhằm tạo nên những khu đô thị giảm thiểu ô nhiễm.

Công viên ở Khu đô thị Linh Đàm

Ví dụ như khu đô thị xanh Ecopark nằm ở phía Đông Nam của Hà Nội, cách trung tâm Hà Nội khoảng 13km. Ecopark được mệnh danh như một lá phổi xanh với hơn 110 ha diện tích cây xanh và hồ điều hòa, nằm trải dài bên cạnh sông Bắc Hưng Hải, đem đến không khí luôn trong lành, mát mẻ cho cư dân. Tỷ lệ cây xanh lên đến khoảng 125 cây trên đầu người và nhiệt độ thì luôn thấp hơn 2oC so với khu vực trung tâm Hà Nội. Hiện nay, khu đô thị này còn được những người già, người cao tuổi, người về hưu lựa chọn để an hưởng.

Tiếp theo là hàng loạt khu đô thị Vinhomes nằm rải rác quanh Hà Nội với không gian sống được đầu tư bài bản, vừa tạo cảnh quan đẹp mắt, vừa hướng tới sức khỏe tinh thần của cư dân. Nhìn vào số lượng những căn hộ nhỏ chỉ với 28-30m2 mà dự án Vinhomes bán ra trên thị trường, có thể thấy nhiều người đã lựa chọn không gian sống riêng hẹp để hưởng không gian bên ngoài rộng lớn hơn. Điều này đã là một cú “quay xe” ngoạn mục trong quan điểm về không gian sống từ trước đến nay của nhiều người. Bởi “nhà rộng, phố đông” đã không còn thịnh hành nữa!

Tại tọa đàm trực tuyến “Bảo vệ không gian xanh đô thị, chia sẻ bức tranh tổng thể về thực trạng không gian xanh trong đô thị hiện nay, thạc sĩ Trần Thị Thanh Ý - Phó viện Trưởng Viện nghiên cứu Quy hoạch và phát triển đô thị cho biết: “Cây xanh đô thị hiện nay là lá phổi của toàn đô thị. Có những con số để so sánh rằng, nếu diện tích không gian xanh của đô thị từ độ khoảng 20-50% thì sẽ giảm được nhiệt độ của đô thị từ 3-7 độ. Đây là một con số rất đáng kể. Trong đô thị hiện nay, sự quan tâm về cây xanh đô thị đã được đề cập trong các văn bản pháp lý. Trong các lĩnh vực quy hoạch, chúng tôi bao giờ cũng coi đây là việc bắt buộc”.

Tuy nhiên, dù nhận thức của người dân đã thay đổi, một số nhà đầu tư cũng đã hướng tới môi trường sống xanh, sống đẹp, nhưng theo tiến sĩ Nguyễn Thế Đồng - Phó Chủ tịch Hội Nước sạch và Môi trường Việt Nam, hiện nay thực tế đáng buồn tại nhiều khu đô thị vẫn chưa đảm bảo được không gian xanh. Tại quy chuẩn 01/2021 của Bộ Xây dựng đạt tiêu chuẩn về không gian xanh 7m2/đầu người, nhưng tại Hà Nội hiện nay chỉ đạt khoảng 2m2/đầu người, có thể thấy sự thiếu hụt trầm trọng về không gian xanh.

Theo các chuyên gia về đô thị, để phát triển mảng không gian xanh ở Việt Nam cần nhìn từ kinh nghiệm quốc tế, nơi có các tổ chức hội đồng phát triển cây xanh đô thị, là các đơn vị đại diện thực hiện thiết kế, đầu tư thực hiện phát triển không gian công cộng. Đồng thời, Việt Nam cần có chính sách hỗ trợ các nhóm, tổ chức, thành phần kinh tế, khu vực ngoài nhà nước tham gia phát triển không gian công cộng. Và chúng ta cần có thông điệp truyền thông đúng mục tiêu trong công tác bảo vệ môi trường, tuyên truyền đúng nhận thức thay đổi hành vi bảo vệ môi trường của từng người.

Bảo Thoa