Ngôi chùa nghìn năm - Huyền tích từ Quốc sư Nguyễn Minh Không

Tương truyền, Chùa Cổ Lễ (tên chữ là Thần Quang Tự) được Thiền sư Nguyễn Minh Không, Quốc sư triều Lý, khai sơn vào thế kỷ XII. Vị thiền sư nổi danh với tài y học và đạo hạnh cao thâm, từng chữa bệnh “hóa hổ” cho vua Lý Thần Tông, được phong là “Lưỡng quốc Quốc sư” và được dân gian tôn là tổ nghề đúc đồng.

Chùa là một trong những trung tâm truyền bá Phật giáo lớn thời Lý, chứng kiến biết bao thăng trầm của đất nước và trở thành chốn về linh thiêng của hàng triệu tín đồ Phật tử suốt gần 1.000 năm qua.

Chùa Cổ Lễ: Tuyệt tác kiến trúc độc nhất giữa lòng đồng bằng Bắc Bộ.

Kiến trúc độc đáo: Giao thoa Đông - Tây có một không hai

Không giống bất kỳ ngôi chùa cổ nào khác tại Việt Nam, Chùa Cổ Lễ gây ấn tượng mạnh bởi kiến trúc Gothic hòa quyện cùng tinh thần Á Đông. Dưới sự trùng tu của Hòa thượng Phạm Quang Tuyên đầu thế kỷ XX, ngôi chùa mang hình dáng một thánh đường Phật giáo lai Tây phương, độc đáo từ kết cấu vòm, hệ trụ cột cao vút đến những ô cửa kính màu.

Điều đáng kinh ngạc là không có bản thiết kế kỹ thuật, không kỹ sư, toàn bộ chùa được xây bằng vật liệu dân gian như gạch nung, vôi, mật mía, muối và giấy bản, pha trộn theo tỷ lệ bí truyền để tạo nên một công trình vừa bền vững, vừa uy nghiêm.

Tòa Tam Bảo cao gần 30m, nổi bật với mái vòm cong, cột gạch lớn và màu sắc trang nhã của các ô cửa kính - tất cả tạo nên một cảm giác vừa linh thiêng, vừa lãng mạn, khiến bất kỳ ai đặt chân đến cũng phải ngỡ ngàng.

Tháp Cửu phẩm liên hoa - Biểu tượng vươn lên của Phật pháp

Giữa hồ nước rộng bao quanh chùa là tháp Cửu phẩm liên hoa, cao 32m, gồm 9 tầng hình hoa sen xoay trôn ốc, tượng trưng cho sự thăng hoa trong tu tập của đạo Phật.

Con đường lên tháp gồm 98 bậc đá xoắn ốc, mô phỏng hành trình giác ngộ của một kiếp người. Nền tháp là hình con rùa khổng lồ - biểu tượng của sự trường tồn - dài 18m, vững chãi trụ giữa hồ.

Không chỉ mang giá trị tâm linh, tháp còn là một trong những công trình kiến trúc tôn giáo đặc sắc nhất Việt Nam, kết tinh giữa mỹ thuật, tín ngưỡng và kỹ thuật xây dựng truyền thống.

Chuông đồng 9 tấn - Trái tim trầm mặc của chùa

Một “bảo vật sống” khác là Đại hồng chung - quả chuông đồng nặng 9 tấn, cao hơn 4m, đường kính 2,2m. Đúc từ năm 1936, đây là một trong những quả chuông lớn nhất nước ta. Tuy nhiên, từ khi hoàn thành đến nay, chuông chưa từng được gióng lên, bởi từng được ngâm dưới hồ để tránh giặc phá trong thời kỳ kháng chiến.

Giờ đây, chuông được đặt trang trọng giữa hồ, như một minh chứng sống động cho tinh thần “vì đạo - vì nước” của tăng ni, Phật tử nơi đây.

Chốn Phật linh thiêng - Địa chỉ đỏ thời kháng chiến

Không chỉ là nơi thờ Phật, Chùa Cổ Lễ còn là cái nôi cách mạng trong kháng chiến chống Pháp. Năm 1947, 27 nhà sư tại đây đã cởi áo cà sa, khoác áo lính, chiến đấu vì Tổ quốc, trong đó 12 vị đã anh dũng hy sinh.

Hiện nay, trong khuôn viên chùa vẫn còn khu tưởng niệm các nhà sư liệt sĩ – một biểu tượng cho tinh thần yêu nước hòa quyện trong đức tin tôn giáo, minh chứng cho vai trò lịch sử của Phật giáo Việt Nam.

Lễ hội Chùa Cổ Lễ - Di sản văn hóa sống của người Nam Định

Hằng năm, vào trung tuần tháng 9 Âm lịch, Lễ hội Chùa Cổ Lễ diễn ra long trọng nhằm tưởng nhớ Đức Thánh Tổ Nguyễn Minh Không. Năm 2023, lễ hội chính thức được công nhận là Di sản Văn hóa Phi vật thể Quốc gia.

Lễ hội có hai phần: phần lễ gồm rước kiệu, tế lễ, múa rối chầu Thánh – nghi thức đặc biệt tái hiện tích xưa về Đức Thánh Tổ cứu người trên biển; và phần hội với bơi chải, chọi gà, tổ tôm điếm – những trò chơi dân gian đậm bản sắc vùng đồng bằng Bắc Bộ.

Đây không chỉ là ngày hội tâm linh mà còn là dịp cộng đồng hội tụ, kết nối làng xã và gìn giữ những giá trị truyền thống quý báu.

Di tích quốc gia - Di sản tâm linh bất tử

Từ năm 1988, Chùa Cổ Lễ được xếp hạng Di tích Lịch sử - Văn hóa và Danh lam thắng cảnh cấp Quốc gia. Tuy nhiên, giá trị của ngôi chùa không chỉ dừng lại ở danh hiệu.

Đó là một “bảo tàng sống” của Phật giáo Việt Nam, một bản giao hưởng hòa quyện giữa văn hóa - tín ngưỡng - kiến trúc, nơi lưu giữ ký ức ngàn năm của vùng đất Nam Định văn hiến.

Dù là ngày lễ hay ngày thường, người dân và du khách vẫn tìm về đây để tìm chút an yên giữa nhịp sống xô bồ, hay đơn giản chỉ để lắng nghe tiếng chuông chưa từng ngân - âm vang lặng lẽ mà thiêng liêng trong lòng mỗi người con đất Việt.