Visa ưu tiên: "tấm vé vàng" săn nhân tài

Một trong những "vũ khí" phổ biến nhất trong cuộc đua nhân lực công nghệ chính là các chính sách visa linh hoạt và ưu tiên. Canada nổi bật với chương trình Tech Talent Strategy cho phép những người đang giữ visa H-1B của Mỹ được làm việc hợp pháp tại Canada trong ba năm - kèm theo cơ hội đưa cả gia đình đi cùng.

Tương tự, Singapore, Australia và UAE đang áp dụng các loại visa chuyên biệt dành riêng cho các lĩnh vực trọng điểm như AI, công nghệ sinh học, và an ninh mạng. Đáng chú ý, Anh và Australia triển khai mô hình visa "mời theo chọn lọc" - chính phủ trực tiếp “săn đón” những cá nhân có năng lực đặc biệt để phục vụ các ưu tiên quốc gia.

Ảnh minh họa.

Tài trợ và đãi ngộ khủng: Hút chuyên gia bằng ngân sách công

Không chỉ dừng lại ở visa, nhiều nước còn chi mạnh tay cho các chương trình tài trợ và hỗ trợ tái định cư. Vương quốc Anh đầu tư 54 triệu bảng chi trả toàn bộ chi phí visa, sinh hoạt và tái định cư cho các nhà nghiên cứu hàng đầu. Pháp công bố gói đầu tư hơn 100 tỷ euro cho chiến lược AI quốc gia.

Liên minh châu Âu (EU) cũng không đứng ngoài cuộc với chiến dịch “Choose Europe for Science” trị giá 500 triệu euro nhằm chiêu mộ các nhà nghiên cứu, kỹ sư công nghệ từ Mỹ và châu Á - đặc biệt trong bối cảnh giới khoa học Mỹ đang lo ngại về môi trường học thuật bị chính trị hóa.

Chương trình “Safe Place for Science” của Đại học Aix-Marseille (Pháp) đã thu hút hơn 300 hồ sơ chỉ sau vài tuần, với ứng viên đến từ những cái tên danh giá như Yale, Stanford, Columbia và NASA.

Hạ tầng R&D và học bổng quốc tế: “bệ phóng” cho tài năng

Để giữ chân nhân tài, các quốc gia còn đẩy mạnh đầu tư vào hạ tầng nghiên cứu và giáo dục. Singapore chi tới 19 tỷ USD vào các trung tâm đổi mới sáng tạo và hệ sinh thái R&D. Anh cam kết 1 tỷ bảng Anh để xây dựng năng lực siêu máy tính và 100 học bổng AI chất lượng cao mỗi năm.

Việc phát triển hệ thống đại học tinh hoa, liên kết với các tập đoàn công nghệ lớn, cũng trở thành chiến lược trung tâm ở nhiều nước, giúp tạo ra môi trường học thuật - nghiên cứu đa quốc gia, nơi sinh viên và chuyên gia dễ dàng tiếp cận công nghệ tiên tiến.

Chính sách “gia đình thân thiện”: Gắn bó lâu dài

Nhận ra rằng nhân tài là con người - không chỉ là nhân lực, các quốc gia như Hàn Quốc, Đài Loan (Trung Quốc), Hà Lan và Canada đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ gia đình chuyên gia, từ nhà ở, y tế, trường học quốc tế cho đến định cư dài hạn.

Hàn Quốc, chẳng hạn, có chính sách hồi hương đặc biệt cho người gốc Hàn sinh sống ở nước ngoài, khuyến khích họ trở về làm việc trong các viện nghiên cứu, doanh nghiệp lớn bằng gói đãi ngộ hấp dẫn và cơ hội học thuật.

Tuyển dụng từ xa - mô hình “di cư kỹ thuật số”

Khi đại dịch Covid-19 làm thay đổi tư duy về công việc từ xa, nhiều công ty và chính phủ tận dụng mô hình “e-migration”: thuê chuyên gia nước ngoài làm việc mà không cần đến quốc gia đó.

Điều này giảm đáng kể chi phí tái định cư, đồng thời mở rộng nguồn nhân lực chất lượng cao. Mexico, Bồ Đào Nha, Ba Lan và nhiều quốc gia Đông Âu đang trở thành điểm đến lý tưởng nhờ lợi thế múi giờ, trình độ kỹ thuật và chi phí sinh hoạt thấp.

Tuyển theo kỹ năng, không theo bằng cấp

Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) khuyến nghị các quốc gia chuyển sang tuyển dụng dựa trên kỹ năng thay vì bằng cấp - đặc biệt trong những lĩnh vực phát triển nhanh như AI, phân tích dữ liệu và công nghệ xanh.

Nhiều nước đã đầu tư vào các khóa học ngắn hạn, chứng chỉ chuyên môn (micro-credentials), giúp người lao động linh hoạt chuyển đổi nghề nghiệp và đáp ứng nhu cầu thị trường nhanh hơn các chương trình đào tạo truyền thống.

Khơi dậy sức mạnh kiều bào - vũ khí bí mật

Một trong những chiến lược ít ồn ào nhưng hiệu quả là khai thác cộng đồng kiều bào công nghệ cao. Romania đã thành công “đảo ngược chảy máu chất xám” khi ngày càng nhiều kỹ sư quay về quê nhà làm việc với mức lương toàn cầu.

Công ty tuyển dụng Carbon triển khai mạng lưới “Carbon Atlas” - kết nối các kỹ sư Romania tại thung lũng Silicon, London, Berlin, giúp hơn 25 chuyên gia hàng đầu từ Google, Meta, Palantir trở lại Bucharest.

Hàn Quốc và Ấn Độ cũng đã có các sáng kiến tương tự với mạng lưới đại học, doanh nghiệp và chính phủ chung tay thu hút người tài trở về xây dựng quê hương.

Việt Nam đứng ở đâu?

Trong bối cảnh “giành giật” toàn cầu, câu hỏi lớn đặt ra: Việt Nam sẽ làm gì để không đứng ngoài cuộc? Những nỗ lực gần đây như thành lập mạng lưới các trung tâm đào tạo xuất sắc về công nghệ 4.0, chính sách visa thân thiện cho chuyên gia nước ngoài… là bước đi đầu tiên, nhưng chưa đủ mạnh để cạnh tranh.

Để thực sự thu hút nhân tài công nghệ, Việt Nam cần một chiến lược tổng thể, đồng bộ từ visa - tài chính - giáo dục - hạ tầng - môi trường làm việc, và quan trọng nhất là tư duy mở để chào đón tài năng toàn cầu như một phần không thể thiếu trong hành trình phát triển quốc gia số.