Đây là bước hoàn thiện khung pháp lý quan trọng, giúp Việt Nam nâng cao chất lượng quốc gia, đáp ứng yêu cầu hội nhập sâu rộng và thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Luật cũng lần đầu tiên luật hóa khái niệm “hàng rào kỹ thuật trong thương mại”, góp phần làm rõ giới hạn và nguyên tắc xây dựng, áp dụng tiêu chuẩn không trở thành rào cản bất hợp lý trong bối cảnh Việt Nam hội nhập sâu rộng với các hiệp định thương mại tự do (FTA).

Khắc phục chồng chéo, nâng tầm tiêu chuẩn quốc gia

Một trong những thay đổi căn bản của Luật là hệ thống hóa và làm rõ khái niệm, phạm vi, nguyên tắc áp dụng, cũng như cách thức công bố tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật.

Luật tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho doanh nghiệp, đồng thời tăng cường hiệu lực quản lý nhà nước trong lĩnh vực then chốt này.

Luật xác định rõ tiêu chuẩn mang tính tự nguyện, còn quy chuẩn kỹ thuật là bắt buộc và chỉ có một quy chuẩn kỹ thuật quốc gia áp dụng thống nhất cho một sản phẩm, trừ khi có quy định đặc thù khác. Điều này chấm dứt tình trạng mỗi ngành, mỗi địa phương áp dụng các tiêu chuẩn, quy chuẩn riêng biệt gây mâu thuẫn, chồng chéo, khó khăn cho doanh nghiệp.

Với mục tiêu xây dựng hạ tầng chất lượng đồng bộ và hiện đại, Luật 2025 mở rộng khung chính sách và nguyên tắc quản lý nhà nước trong lĩnh vực tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật. Điều 6 nêu rõ: Nhà nước định hướng – thị trường chủ đạo – doanh nghiệp trung tâm – xã hội tham gia, thể hiện tư duy cải cách thể chế mạnh mẽ, chú trọng thúc đẩy đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Bộ Khoa học và Công nghệ được giao là đầu mối quản lý thống nhất, xây dựng Chiến lược tiêu chuẩn quốc gia và điều phối cam kết quốc tế về hàng rào kỹ thuật.

Đáng chú ý, Luật cho phép mở rộng hình thức hợp tác công – tư trong phát triển dịch vụ tiêu chuẩn, khuyến khích hiệp hội, doanh nghiệp và người Việt Nam ở nước ngoài tham gia xây dựng tiêu chuẩn quốc gia.

Một điểm mới nổi bật trong Luật là quy định về xây dựng Chiến lược tiêu chuẩn quốc gia. Đây là công cụ mang tính dài hạn nhằm định hướng tổng thể, đồng bộ hóa hạ tầng tiêu chuẩn kỹ thuật, tích hợp từ trung ương đến địa phương, gắn với các mục tiêu phát triển bền vững, chuyển đổi số và hội nhập quốc tế.

Chiến lược nhấn mạnh đến các tiêu chuẩn phục vụ công nghệ chiến lược, xuất khẩu sản phẩm công nghệ cao, xây dựng tiêu chuẩn hài hòa với tiêu chuẩn quốc tế, từ đó góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Trong xu thế chuyển đổi số toàn diện, Luật bổ sung quy định về Cơ sở dữ liệu quốc gia về tiêu chuẩn, đo lường và chất lượng – một nền tảng số thống nhất, hiện đại, kết nối với các hệ thống dữ liệu khác của Chính phủ.

Luật mới đã khắc phục tình trạng chậm cập nhật của hệ thống tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật bằng việc quy định rõ kế hoạch xây dựng, rà soát, sửa đổi tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật. Tất cả được gắn với các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, hài hòa với tiêu chuẩn quốc tế.

Đặc biệt, Luật cho phép đánh giá sự phù hợp có thể thực hiện bởi tổ chức trong nước, quốc tế hoặc tự thực hiện, tạo ra cơ chế linh hoạt, giảm chi phí cho doanh nghiệp nhưng vẫn đảm bảo tính nghiêm ngặt về kỹ thuật.

Luật mới mở đường cho hội nhập.

Tầm quan trọng của Luật mới

Việc sửa đổi, bổ sung toàn diện Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật lần này là một bước tiến thể chế mang tính nền tảng, góp phần khắc phục những hạn chế cũ, đồng thời mở đường cho một hệ sinh thái tiêu chuẩn hiện đại, đồng bộ, hội nhập và lấy doanh nghiệp làm trung tâm.

Trong bối cảnh kinh tế số, chuyển đổi xanh và áp lực hội nhập ngày càng lớn, Luật mới chính là “hạ tầng mềm” giúp Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh, thúc đẩy sáng tạo, phát triển bền vững, đồng thời khẳng định vị thế của Việt Nam trên bản đồ tiêu chuẩn hóa quốc tế.

Luật sửa đổi năm 2025 không chỉ đặt doanh nghiệp ở vị trí trung tâm của hệ thống tiêu chuẩn, mà còn khuyến khích sự tham gia của tổ chức xã hội, hiệp hội ngành hàng và các chuyên gia trong quá trình xây dựng, sửa đổi tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật. Các tổ chức, cá nhân có thể đề xuất xây dựng tiêu chuẩn mới, tham gia Ban kỹ thuật tiêu chuẩn quốc gia và được ghi nhận, tôn vinh nếu có đóng góp nổi bật.

Đồng thời, Luật bổ sung các quy định nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận, áp dụng tiêu chuẩn. Nhà nước sẽ đầu tư ngân sách hỗ trợ xây dựng tiêu chuẩn cho sản phẩm chủ lực, tiêu chuẩn hóa dây chuyền sản xuất, đào tạo chuyên gia đánh giá sự phù hợp, thúc đẩy hợp tác công tư trong xây dựng tiêu chuẩn cơ sở.

Việc bổ sung cơ chế công bố và sử dụng dấu hợp chuẩn – hợp quy cũng khuyến khích doanh nghiệp chủ động minh bạch hóa chất lượng sản phẩm. Các tổ chức đánh giá sự phù hợp được quy định rõ về điều kiện hoạt động, trách nhiệm pháp lý và nghĩa vụ bồi thường nếu gây thiệt hại cho tổ chức, cá nhân sử dụng dịch vụ.