Đầu tư đổi mới công nghệ

Tại sự kiện giới thiệu triển lãm Chuyển đổi công nghiệp châu Á - Thái Bình Dương (ITAP) 2023, bà Đỗ Thị Thuý Hương - Ủy viên Ban Chấp hành Hiệp hội Doanh nghiệp Điện tử Việt Nam (VEIA) cho rằng, mặc dù chịu tác động của suy thoái kinh tế toàn cầu, nhiều doanh nghiệp bị suy giảm đơn hàng nhưng đến nay, công nghiệp điện tử Việt Nam vẫn đang đón nhận nhiều cơ hội rất lớn để tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu. Các “big tech” - các tập đoàn điện tử toàn cầu đã và đang tìm kiếm cơ hội đầu tư tại Việt Nam.

Các doanh nghiệp điện tử nước ngoài cũng đánh giá cao môi trường đầu tư của Việt Nam với nhiều lợi thế về địa chính trị ổn định, tốc độ tăng trưởng kinh tế cao, chính sách thu hút đầu tư cởi mở… Tuy nhiên, sự phát triển của ngành công nghiệp điện tử Việt Nam trong thời gian tới sẽ có nhiều thay đổi. Đại diện VEIA lưu tâm các doanh nghiệp cần chú ý nhiều đến đến những xu hướng phát triển mới của ngành, nhất là từ tác động của cuộc cách mạng công nghệ 4.0 và suy thoái toàn cầu đang diễn ra.

Bà Đỗ Thị Thuý Hương chia sẻ tại sự kiện. (Ảnh: Hạnh Lê)

Đó là thói quen và hành vi mua sắm của người tiêu dùng thay đổi nhiều. Thắt chặt chi tiêu nên khách hàng không chỉ quan tâm đến các tính năng mới của sản phẩm điện tử mà còn quan tâm đến chất lượng, giá cả sản phẩm. Khách hàng ưu tiên mua sắm những sản phẩm điện tử có tính ứng dụng cao và mức giá cạnh tranh. Xu hướng này buộc các doanh nghiệp điện tử cần đầu tư công nghệ, nâng cao chất lượng sản phẩm đáp ứng tốt hơn thị hiếu và thói quen tiêu dùng mới. Bên cạnh đó, doanh nghiệp điện tử cần quan tâm đến việc chuyển đổi xanh, phát triển bền vững. tiếp cận tín dụng xanh để chuẩn bị cho những giao dịch trong thời gian tới, nhất là khi thị trường tín chỉ các bon đang khá sôi động.

Đồng quan điểm, ông Darren Seah - Giám đốc Danh mục phụ trách ITAP cho biết: Sự phát triển của nền kinh tế số và cuộc cách mạng công nghệ 4.0 đang tác động lớn đến các doanh nghiệp điện tử vốn có hàm lượng công nghệ cao. Vì vậy, ITAP năm nay tập trung vào chủ đề số hoá và bền vững trong sản xuất tiên tiến. Sự kiện kết nối doanh nghiệp điện tử có quy mô toàn cầu dự diễn ra tại Singapore vào trung tuần tháng 10 với sự tham gia của hơn 300 đơn vị đến từ nhiều quốc gia trên thế giới.

Tại đây, các doanh nghiệp điện tử tiếp cận với các giải pháp công nghệ, thị trường mới và thị trường có sẵn, tìm kiếm và kết nối với các công ty lớn trong khu vực và những đối tác liên quan trong chuỗi giá trị chủ động tạo cơ hội để tăng trưởng doanh nghiệp bền vững trong tương lai. Trong đó, trọng tâm là các xu hướng và giải pháp mới trong sản xuất tiên tiến, những đổi mới sáng tạo liên quan đến các giải pháp nhà máy xanh, giúp ngành công nghiệp sản xuất giảm thải carbon trên hành trình hướng tới phát thải ròng bằng 0.

Cùng với đó là những bước tiến mới trong máy công cụ thông minh và các sản phẩm kỹ thuật được tích hợp với công nghệ AI mới nhất và được thiết kế để cải thiện năng suất thông qua tự động hoá quy trình. Đây là cơ hội để doanh nghiệp tìm kiếm các giải pháp công nghệ phù hợp với hoạt động sản xuất kinh doanh, yêu cầu phát triển của doanh nghiệp phục vụ cho việc chuyển đổi sản xuất theo xu hướng mới, đáp ứng nhu cầu kinh doanh thực tế.

Cần "gỡ khó" từ quy định thể chế

Bà Đỗ Thị Thuý Hương cũng cho rằng, với những doanh nghiệp sản xuất điện tử còn có những khó khăn và thách thức lâu dài. Trong đó, chính sách mới nhất doanh nghiệp điện tử phải áp dụng là Quy định trách nhiệm tra soát mới của Đức có hiệu lực từ năm 2023.

Về cơ bản, những quy định này có tính tương đồng với quy định đã được doanh nghiệp Việt Nam thực hiện trong những năm qua. Tuy nhiên, có một số quy định chuyển từ tự nguyện thực hiện sang bắt buộc nên tính cụ thể, chặt chẽ và chế tài xử lý cao, đòi hỏi sự chủ động của doanh nghiệp nhiều hơn. Trong đó, đáng chú ý là quy định về quản trị, môi trường và nguồn nhân lực rất khắt khe, doanh nghiệp vi phạm sẽ bị phạt lớn.

Khó khăn nữa là tại thị trường trong nước, doanh nghiệp điện tử Việt cũng đang phải cạnh tranh gay gắt với doanh nghiệp FDI. Bà Đỗ Thị Thuý Hương dẫn một số quy định có thể vô tình mang lại thiệt thòi cho doanh nghiệp Việt. Cụ thể, các doanh nghiệp FDI trong chuỗi cung ứng khi vào Việt Nam hầu hết kê khai là doanh nghiệp chế xuất. Điều này đồng nghĩa với việc khi giao dịch hàng hoá, mượn máy móc thiết bị được miễn thuế, miễn khai báo. Trong khi đó, do một số rào cản quy định không thực hiện nên rất ít doanh nghiệp trong nước kê khai và được công nhận là doanh nghiệp chế xuất, dù các doanh nghiệp này là doanh nghiệp lớp 1 chỉ xuất hàng cho các doanh nghiệp FDI đầu chuỗi. Vì vậy, doanh nghiệp nội vẫn phải kê khai hải quan với nhiều thủ tục, quyết toán hải quan rườm rà.

Đặc biệt, từ tháng 10/2022, một số quy định thay đổi cũng khiến doanh nghiệp gặp vướng mắc nhất định. Trước đây doanh nghiệp trong nước mượn thiết bị (chíp gá) của doanh nghiệp đầu chuỗi để gia công được miễn thuế. Nhưng sau khi quy định điều chỉnh, doanh nghiệp phải tạm nộp thuế cho thiết bị không có giá trị thương mại.

Khó khăn tiếp theo là những yếu kém nội tại của doanh nghiệp Việt. Trong đó, đa phần là doanh nghiệp SME, lực lượng lao động mỏng, khả năng tiếp cận và phản ứng chậm với quy định pháp luật mới. Quy định pháp lý với hoạt động xuất nhập khẩu chưa ổn định làm mất thời gian, đôi khi là mất cơ hội với doanh nghiệp. Ngoài những chính sách thuế đã đề cập, theo đại diện Hiệp hội doanh nghiệp điện tử Việt Nam, quá trình hậu kiểm, áp mã HS (mã dùng để phân loại hàng hóa xuất nhập khẩu trên thế giới tuân theo hệ thống phân loại hàng hóa do tổ chức Hải quan thế giới đề ra)với doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn. Có doanh nghiệp nhập hàng hàng năm mới hậu kiểm, có nguyên liệu, linh kiện doanh nghiệp nhập khẩu với thuế suất 0%, 5% nhưng bị cơ quan hậu kiểm xem xét áp mã 30 - 35%. Doanh nghiệp phải mất hàng tháng, giấy tờ, thủ tục chứng minh mới được xem xét và công nhận là đúng như doanh nghiệp khai báo…

Từ những khó khăn và thách thức trên, bà Đỗ Thị Thuý Hương kiến nghị: Chính sách pháp luật được ban hành cần đảm bảo tính nhất quán, ổn định, có tiên lượng lâu dài, hạn chế tình trạng quy định sau “dẫm chân” lên quy định trước. Có chính sách ưu tiên cho doanh nghiệp nội bên cạnh những chính sách ưu đãi doanh nghiệp FDI. Bên cạnh đó, các bộ ngành tăng cường hỗ trợ doanh nghiệp trong nước kết nối, tiếp cận doanh nghiệp đầu chuỗi; thu thập và phân tích dữ liệu thống kê bởi hiện nay đang thiếu lát cắt cần thiết để đánh giá vai trò của doanh nghiệp Việt Nam trong chuỗi cung ứng, trong hoạt động xuất nhập khẩu; đẩy nhanh quá trình xúc tiến chuyển giao công nghệ từ các “ông lớn” công nghệ…

Bảo Thoa - Hạnh Lê