Bên cạnh những yếu tố rủi ro do thiên tai hay thời tiết, doanh nghiệp đã và đang phải đối mặt với rủi ro chuyển đổi, đây là những nguy cơ phát sinh từ quá trình chuyển đổi từ sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch sang một nền kinh tế giảm khí carbon.

Đây có thể bao gồm các nguy cơ liên quan đến việc thực hiện thuế carbon, yêu cầu công bố carbon, hoặc chuyển đổi sang nguồn năng lượng tái tạo. Đó cũng chính là yếu tố khiến một số ngành nghề của Việt Nam phải chịu ảnh hưởng từ việc không theo kịp quá trình chuyển đổi này.

Ví dụ như trong ngành dệt may, doanh nghiệp Việt đã mất dần vị thế vào tay Bangladesh khi nước bạn đã thích ứng với chuỗi cung ứng xanh và đạt nhiều tiêu chí khắt khe từ các thị trường phát triển với hơn 150 nhà máy được xây dựng đạt tiêu chuẩn xanh LEED và con số đang tiếp tục được gia tăng.

Ông Nguyễn Tùng Anh, Trưởng phòng Nghiên cứu Kinh tế và Tín dụng Trưởng bộ phận Dịch vụ Tài chính Bền vững Finn Group cho biết, đối với tín dụng xanh, Việt Nam đã ghi nhận một quá trình phát triển đáng kể. Từ năm 2017 đến 2021, dư nợ tín dụng xanh đã thể hiện mức tăng trưởng trung bình hàng năm trên 25%, cao hơn so với tốc độ tăng trưởng tín dụng chung của nền kinh tế.

Bất chấp xu hướng tích cực này, tỷ trọng tín dụng xanh vẫn còn tương đối khiêm tốn, chỉ chiếm 4,32% tổng dư nợ của toàn nền kinh tế, cho thấy còn nhiều dư địa cho tín dụng xanh.

(Ảnh minh họa)

Đối với thị trường tài chính xanh, trái phiếu xanh Việt Nam được nhắc đến và thúc đẩy rất nhiều trong thời gian qua, tuy nhiên vẫn còn nhiều hạn chế. Sau hai lô trái phiếu xanh với tổng giá trị 23.4 triệu USD và 3.6 triệu USD của TP. Hồ Chí Minh và Bà Rịa - Vũng Tàu vào năm 2016, thị trường trái phiếu xanh gần như không phát triển trong những năm tiếp theo.

Phải đến năm 2021 Việt Nam mới quay trở lại thị trường khi xếp thứ hai về nguồn cung nợ xanh tại Đông Nam Á, chỉ sau Singapore nhờ có BIM Land là doanh nghiệp không niêm yết đầu tiên của Việt Nam phát hành 200 triệu USD trái phiếu xanh mà không cần tài sản bảo đảm trên Sở Giao dịch Chứng khoán Singapore (SGX).

Mặc dù vậy, thị trường chứng kiến sụt giảm đáng kể cả về số lượng và giá trị phát hành trong năm 2022. EVNFinance có lô trái phiếu xanh đầu tiên với tổng giá trị 75 triệu USD, với sự hỗ trợ kỹ thuật từ Viện Tăng trưởng Xanh Toàn cầu (GGGI) và bảo lãnh 50 triệu USD từ GuarantCo. Giao dịch này đại diện cho trái phiếu xanh trong nước đầu tiên bằng đồng nội tệ của Việt Nam được xác nhận quốc tế, và là trái phiếu doanh nghiệp được bảo lãnh một phần đầu tiên thu hút các nhà đầu tư tổ chức, bao gồm Manulife và AIA.

Theo đại diện Finn Group, thực tế Việt Nam vẫn chưa thể so sánh với thị trường quốc tế, khi sự hình thành và phát triển của thị trường tài chính xanh đang ở giai đoạn phát triển rất sơ khai, nhưng cũng ẩn chứa rất nhiều tiềm năng. Các sản phẩm tài chính xanh tại Việt Nam vẫn còn mới và chưa thực sự tạo được một làn sóng mới đóng góp đáng kể cho quá trình chuyển đổi và phát triển xanh của nền kinh tế.

Bên cạnh một số trái phiếu doanh nghiệp xanh phát hành bằng nội tệ và ngoại tệ, vẫn còn vắng bóng trái phiếu doanh nghiệp phi tài chính bằng nội tệ trong khi đây lại là một cấu phần quan trọng trong sản xuất kinh doanh, nếu thực sự khơi thông, khai mở sẽ giúp doanh nghiệp đa dạng hóa nguồn lực cho doanh nghiệp thực hiện các dự án vừa tạo lợi ích cho doanh nghiệp, vừa góp phần chống biến đổi khí hậu và giảm khí thải nhà kính.

Trong thời gian tới Việt Nam cũng cần tập trung phát triển đa dạng các loại hình sản phẩm khác như trái phiếu chính phủ xanh, chứng chỉ quỹ đầu tư xanh, chứng chỉ carbon... Nhìn chung, cần có nhiều nỗ lực và biện pháp đồng bộ để thúc đẩy thị trường tài chính xanh phát triển nhanh và bền vững hơn, tiệm cận với trình độ quốc tế.

Bảo Thoa