Chính sách ưu đãi chưa như kỳ vọng

Mới đây, tại cuộc họp báo quý III/2023 do Bộ KH&CN tổ chức, một lần nữa vấn đề về thu nhập của các nhà khoa học được đặt ra. Từ năm 2013, các vấn đề về cải cách chính sách tiền lương theo Nghị quyết 27 cho các nhà khoa học đã được đặt ra. Tuy nhiên, sau 10 năm, tiền lương của nhà khoa học vẫn không cải thiện nhiều.

Theo bà Nguyễn Thị Ngọc Diệp, Vụ trưởng Vụ pháp chế, Bộ đã nhận thấy một số vướng mắc trong vấn đề nêu trên nên tiến hành rà soát bước đầu những khó khăn gặp phải trong thời gian qua. Thực chất với các nhà khoa học đầu ngành, những người chủ trì khoa học công nghệ quốc gia được đề xuất thu nhập từ ngân sách nhà nước để triển khai các nhóm nghiên cứu mạnh.

Tuy nhiên vẫn còn những vướng mắc trong triển khai chính sách này. Có nhiều nhiều nguyên nhân như: Ngân sách nhà nước còn hạn hẹp, chưa có quy định cụ thể hơn với các hoạt động nghiên cứu.

Bà Nguyễn Thị Ngọc Diệp, Vụ trưởng Vụ pháp chế, trả lời câu hỏi liên quan đến chế độ đãi ngộ liên quan đến các nhà khoa học.

Thấy được những tồn tại này, sắp tới, khi triển khai sửa đổi Luật Khoa học Công nghệ, Bộ KH&CN dự kiến sẽ bổ sung một số chính sách. Chẳng hạn như làm rõ hơn về các khái niệm như nhà khoa học, nhà khoa học đầu ngành, để có những ưu đãi tương ứng với các chức danh này.

“Chúng ta biết là thời nay việc ứng dụng công nghệ trong sản xuất, trong doanh nghiệp cũng rất nhiều. Chúng tôi dự kiến sẽ quy định rõ hơn các chức danh công nghệ, để thể hiện sự quan tâm của nhà nước cũng như các chính sách ưu đãi liên quan tới các chức danh này. Hoặc, cũng sẽ bổ sung những quy định liên quan đến việc các bộ, ngành sẽ phải quan tâm hơn trong việc đào tạo nhân lực khoa học công nghệ, để nâng cao chất lượng và năng lực các nhà khoa học trẻ cũng như các nhà khoa học tài năng”, bà Nguyễn Thị Ngọc Diệp chia sẻ.

Còn bà Phạm Thị Vân Anh, Vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ, cho biết, thực hiện Luật Khoa học Công nghệ, từ năm 2013, Bộ KH&CN phối hợp một số bộ, ngành xây dựng và ban hành theo thẩm quyền, hoặc trình Chính phủ ban hành một số chính sách liên quan tới việc nâng cao đời sống của nhà khoa học. Trong đó, có một số chính sách đặc thù ưu đãi đối với nhóm nhà khoa học chất lượng cao như nhà khoa học đầu ngành, nhà khoa học được giao chủ trì nhiệm vụ cấp quốc gia đặc biệt quan trọng, nhà khoa học trẻ tài năng.

“Tuy nhiên, như Vụ trưởng Vụ Pháp chế đã đề cập, mặc dù mong muốn và kỳ vọng rất nhiều, nhưng những chính sách dành cho cá nhân hoạt động khoa học công nghệ còn rất khiêm tốn. Trong đó, có vấn đề tiền lương và thu nhập đối với người làm khoa học thì thực sự là chưa tương xứng với những cống hiến, đóng góp của lực lượng này với sự phát triển khoa học công nghệ và phát triển kinh tế - xã hội”, bà Phạm Thị Vân Anh nói.

Phát huy cơ chế tự chủ

Theo Vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ Phạm Thị Vân Anh, một trong những cơ chế giúp các tổ chức khoa học công nghệ thực hiện được việc chi trả tiền lương và thu nhập cho người làm việc trong tổ chức mình có thể cải thiện hơn, đó là chính sách tự chủ đối với tổ chức khoa học công nghệ.

Cũng theo đại diện Bộ KH&CN, từ năm 2021, Chính phủ đã ban hành Nghị định 60/2021/NĐ-CP quy định cơ chế tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập. Việc thực hiện Nghị định này khiến việc thực hiện chính sách ưu đãi nhà khoa học đã có một số điểm không còn thuận lợi so với trước đây.

Ví dụ, trước đây, các tổ chức khoa học công nghệ có thể chi trả lương cho nhà khoa học mức cao nhất là gấp 3 lần lương nhưng hiện nay mức này đã bị giới hạn. Trong khi đó, khoa học công nghệ là lĩnh vực sự nghiệp, để xây dựng bảng lương riêng khác với các lĩnh vực khác thực sự là một khó khăn.

Dự kiến, từ năm 2024, theo Nghị quyết 27 về cải cách tiền lương sẽ được thực hiện và việc chi trả tiền lương theo vị trí việc làm. Khi đó sẽ có cơ chế để thực hiện việc chi trả tiền lương xứng đáng với vị trí, với đóng góp của từng nhà khoa học.

“Hiện Bộ KH&CN đang được Quốc hội và Chính phủ giao chủ trì xây dựng nghị định về cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm mang tính đặc thù, phù hợp với tổ chức khoa học công nghệ công lập sẽ được tự chủ trong công tác nhân sự, tức là tự chủ trong việc tuyển chọn, tuyển dụng, chi trả lương”, bà Phạm Thị Vân Anh cho hay...

Trước đó, vào tháng 7, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã ký ban hành văn bản số 690/TTg-KGVX yêu cầu các bộ, cơ quan liên quan rà soát, tham mưu, đề xuất sửa đổi, bổ sung các cơ chế, chính sách đột phá, các giải pháp toàn diện, hiệu quả để thúc đẩy phát triển khoa học công nghệ và khuyến khích đổi mới sáng tạo. Trong đó có việc nghiên cứu, mạnh dạn đề xuất, triển khai các chế độ, chính sách đãi ngộ vượt trội cho đội ngũ nghiên cứu khoa học công nghệ.