Hà Nội được ví là “đất trăm nghề” với hơn 800 làng nghề, làng có nghề, trong đó có trên 300 làng nghề, làng nghề truyền thống đã được công nhận, các làng nghề phân bố hầu khắp các quận, huyện và thị xã. Các làng nghề, làng nghề truyền thống đã và đang góp phần tích cực chuyển dịch cơ cấu, phát triển kinh tế nông thôn, tạo công ăn việc làm, tăng thu nhập cho lao động tại các địa phương; đồng thời tạo tiền đề thực hiện thành công Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) và xây dựng nông thôn mới trên địa bàn Thành phố.

Trước tình trạng thiếu hụt nguyên liệu cung ứng cho các làng nghề, thành phố Hà Nội cần có nhiều giải pháp để đảm bảo nguồn cung ứng nguyên liệu cho các làng nghề.

Các sản phẩm của làng nghề đa dạng nhiều chủng loại, mẫu mã đẹp, chất lượng tốt, một số có thế mạnh cạnh tranh trên thị trường trong và ngoài nước, bao gồm: Sản phẩm may mặc, gốm sứ; sản phẩm dệt và thêu ren truyền thống; đồ gỗ phục vụ tiêu dùng và xây dựng; sản phẩm cơ khí; chế biến nông sản thực phẩm (bánh, bún, kẹo, giò chả, bánh chưng, chè…).

Là địa phương có nhiều làng nghề, làng có nghề nên Hà Nội luôn có nhu cầu rất cao về nguồn nguyên liệu. Đơn cử như, theo thống kê, nhu cầu nguyên liệu để sản xuất gốm sứ hằng năm của 3 làng nghề: Bát Tràng, Giang Cao, Kim Lan khoảng trên 10.000 tấn đất sét trắng. Đối với nhóm nghề mây tre đan, riêng huyện Chương Mỹ mỗi năm sử dụng nguyên liêu mây là 600 tấn; song 700 tấn; tre, nứa, giang là 500 nghìn cây… dự kiến số lượng nguyên liệu cần sử dụng để sản xuất sẽ ngày càng tăng lên.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy, hiện nay các làng nghề trên địa bàn Hà Nội hiện đang gặp khó khăn trong khâu cung cấp nguyên liệu, nguồn cung không đáp ứng được nhu cầu sản xuất, ảnh hưởng đến việc sản xuất, tiêu thụ các sản phẩm làng nghề. Nguyên nhân là do tác động của quá trình công nghiệp hóa, đô thị hóa khiến diện tích đất nông nghiệp bị thu hẹp; sự biến đổi khí hậu khiến đất nông nghiệp bị nhiễm mặn, ảnh hưởng bởi bão lũ, hạn hán; việc khai thác quá mức, thiếu tổ chức dẫn đến cạn kiệt các nguồn nguyên liệu tự nhiên; việc ban hành chính sách hỗ trợ, qui hoạch vùng nguyên liệu sản xuất tập trung đang gặp phải những khó khăn, vướng mắc.

Ngoài ra, hầu hết nguyên liệu cho sản xuất tại các làng nghề ở Hà Nội phụ thuộc vào bên ngoài khiến các hộ sản xuất không chủ động được. Nguyên liệu tự nhiên phục vụ sản xuất đang bị suy giảm, thậm chí cạn kiệt do khai thác quá mức, thiếu tổ chức. Các vùng nguyên liệu trồng tập trung thiếu quy hoạch bị thu hẹp do phải cạnh tranh với các loại cây trồng khác.

Để gỡ khó cho các làng nghề về nguồn cung nguyên liệu, mới đây, thành phố Hà Nội đã tổ chức Đoàn giao dịch xúc tiến thương mại, làng nghề tại Lào năm 2023 nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất của Hà Nội kết nối giao thương với các doanh nghiệp Lào, các địa phương của Lào. Trong khuôn khổ chương trình, Công ty cổ phần Sản xuất và Xuất khẩu quế hồi Việt Nam đã ký biên bản ghi nhớ hợp tác với Công ty TNHH Buakhame của Lào trong chuyển giao giống, kỹ thuật và phát triển vùng nguyên liệu gừng, xuất khẩu sản phẩm từ gừng, tiêu, ớt, cà phê từ Lào sang Việt Nam.

Công ty TNHH Thương mại và Sản xuất nội thất Tre Việt ký hợp tác thu mua sản phẩm, nguyên liệu làm bằng tre từ Lào sang Việt Nam phục vụ sản xuất, kinh doanh, xuất khẩu sản phẩm (hộp đựng giấy ăn, khay trà, thớt…) với Công ty Vientiane Bamboo Industrial Factory Sole của Lào… Doanh nghiệp hai bên đã cùng chia sẻ kinh nghiệm, cơ hội hợp tác, nhất là trong chuyển giao giống, kỹ thuật và phát triển vùng nguyên liệu, thu mua nguyên liệu, bao tiêu đầu ra sản phẩm, mở ra cơ hội, hợp tác kinh doanh cho doanh nghiệp của hai bên.

Về lâu dài, để gỡ khó cho việc cung ứng nguồn nguyên liệu phát triển làng nghề, theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hà Nội, các cấp, ngành chức năng cần hoàn thiện các chính sách về đất đai, vùng nguyên liệu. Trong đó, dành quỹ đất để xây dựng các cụm công nghiệp, cụm công nghiệp làng nghề nhằm di dời các cơ sở sản xuất trong khu dân cư vào sản xuất tập trung; hỗ trợ, khuyến khích các doanh nghiệp, hợp tác xã, cá nhân trong việc cho thuê đất, tích tụ đất đai để phát triển vùng nguyên liệu tập trung trong và ngoài tỉnh để phục vụ sản xuất; điều chỉnh giảm giá thuê đất đối với các cơ sở sản xuất ngành nghề nông thôn trong các cụm công nghiệp, vùng nguyên liệu sản xuất tập trung phục vụ sản xuất.

Cạnh đó, cần đầu tư phát triển các vùng nguyên liệu tập trung, ổn định để cung cấp nguyên liệu cho các làng nghề. Ưu tiên phát triển một số sản phẩm chủ lực như mây tre lá, gốm sứ, thêu dệt, dược liệu… tại các địa phương có điều kiện tự nhiên phù hợp; cần khuyến khích và hỗ trợ cơ chế hợp tác công tư để phát triển vùng nguyên liệu, chế biến và kinh doanh nguyên liệu phục vụ làng nghề. Hỗ trợ phát triển các nguồn nguyên liệu có chứng chỉ bền vững, phù hợp quy chuẩn quốc tế và nguồn nguyên liệu thích ứng, giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu.

Đồng thời, khuyến khích doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp lớn, đầu tư liên kết với nông dân xây dựng, phát triển các chuỗi sản xuất tập trung từ việc trồng, thu mua, bảo quản, chế biến, tiêu thụ; tăng cường đầu tư cho khoa học và công nghệ phục vụ sản xuất, phát triển cơ giới hóa nông nghiệp và chế biến nông sản.