Đi đầu trong triển khai thực hiện

Theo lộ trình về chuyển đổi năng lượng xanh tại Quyết định số 876 ngày 22/7/2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình hành động về chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí các-bon và khí mê-tan của ngành Giao thông Vận tải (GTVT), từ năm 2025, 100% xe buýt thay thế, đầu tư mới phải là xe sử dụng điện, năng lượng xanh. Giai đoạn đến năm 2050, 100% xe buýt sử dụng điện, năng lượng xanh.

Tại Hà Nội, công tác chuyển đổi phương tiện sang sử dụng nhiên liệu thân thiện với môi trường được đặc biệt quan tâm. Ông Đỗ Phan Anh - Phó trưởng Phòng Quản lý vận tải (Sở GTVT Hà Nội) cho biết, Hà Nội là Thành phố đi đầu trong triển khai Quyết định số 876 của Chính phủ. Nhờ đó, số lượng đoàn phương tiện xanh của Hà Nội đang nhiều nhất, chiếm ưu thế nhất.

Ông Đỗ Phan Anh khẳng định, kết quả này có được nhờ sự chỉ đạo tích cực của cấp có thẩm quyền thành phố Hà Nội. Theo kế hoạch, đến năm 2030, tỷ lệ chuyển đổi đạt 50 - 60%, dự kiến đến năm 2035, tỷ lệ chuyển đổi đạt 90 - 100%. Như vậy, so với Quyết định 876, dự kiến Hà Nội đi sớm hơn 15 năm so với yêu cầu.

Xe buýt sử dụng nhiên liệu thân thiện với môi trường là hướng đi tất yếu của giao thông công cộng Thủ đô.

Tuy nhiên, đại diện Sở GTVT Hà Nội cũng nêu ra thực trạng, hiện nay Hà Nội có tới 2.034 xe buýt trợ giá, nhưng chỉ có 277 xe sử dụng năng lượng sạch (bao gồm 139 xe CNG - sử dụng khí thiên nhiên nén - Compressed Natural Gas) và 138 xe buýt điện, đạt 13,6% toàn mạng lưới. Cùng đó, Hà Nội có trên 1.200 xe đạt tiêu chuẩn khí thải Euro IV trở lên, còn lại 1.575 phương tiện đang sử dụng nhiên liệu diezel cần thay thế.

Thực tế này cho thấy, chi phí đầu tư phương tiện năng lượng điện, năng lượng xanh cao gấp 2 - 4 lần so với xe buýt diesel đang là những khó khăn, thách thức lớn. Và để thực hiện mục tiêu trên, đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ, quyết liệt của cơ quan quản lý cũng như doanh nghiệp. Đó còn chưa kể, để chuyển đổi toàn bộ xe buýt của Hà Nội sang phương tiện sử dụng CNG và điện thì hạ tầng điện chưa rõ ràng, chưa có cơ sở để các doanh nghiệp an tâm khi bỏ tiền đầu tư. Bởi vậy, mục tiêu của Hà Nội xanh hóa toàn mạng lưới xe buýt vào năm 2035 (tức là chỉ còn 11 năm nữa) khiến nhiều người hoài nghi, các doanh nghiệp vận hành buýt truyền thống hiện nay cũng dè dặt.

Ông Phạm Đình Tiến - Trưởng phòng Kế hoạch - Vận hành thuộc Trung tâm Quản lý giao thông công cộng thành phố Hà Nội cho biết, Sở GTVT Hà Nội đã tham mưu UBND Thành phố trình HĐND Thành phố ban hành Nghị quyết 07/2019 về việc ưu tiên phát triển vận tải hành khách công cộng khối lượng lớn, khuyến khích đầu tư xây dựng, khai thác bến xe, bãi đỗ xe ô tô… áp dụng công nghệ cao trong công tác quản lý, điều hành GTVT.

Trong đó, ưu tiên sử dụng phương tiện sạch trong đấu thầu, đặt hàng, mở các tuyến xe buýt mới, cùng đó là các chính sách ưu đãi về lãi suất vay, đầu tư phương tiện. Nhờ sự chủ động này, đến nay, Hà Nội đã vận hành 10 tuyến xe buýt CNG, 9 tuyến xe buýt điện đầu tiên trên cả nước. Tỷ lệ sử dụng phương tiện năng lượng xanh của Hà Nội hiện nay khoảng 13,6%.

Thống kê cũng cho thấy, với 9 tuyến vận hành xe buýt điện, sản lượng đạt được năm 2023 khoảng 19,6 triệu lượt hành khách, tăng 16,9% so với kế hoạch năm 2023 và tăng 136% so với cùng kỳ.

“Qua hơn 1 năm đưa các phương tiện vào sử dụng, chúng tôi nhận thấy nhân dân và hành khách đi xe buýt đều ủng hộ, đánh giá cao về chất lượng dịch vụ. Xe buýt vận hành êm ái, không dầu mỡ, khí thải, bên trong có hệ thống âm thanh, đèn led, thái độ nhân viên lịch sự, thân thiện”- ông Phạm Đình Tiến thông tin.

Nhiều rào cản cần phải vượt qua

Hiện nay, Hà Nội cũng đã đưa vào một loạt những cơ chế để quản lý loại hình này. Tuy nhiên, quá trình vận hành cũng bộc lộ nhiều vấn đề, cần tiếp tục điều chỉnh những cơ chế, chính sách tạo thuận lợi cho sự phát triển của loại hình phương tiện này.

Theo đánh giá của nhiều chuyên gia giao thông, hiện Hà Nội đã chỉ đạo, xây dựng ngay đơn giá định mức cho loại hình phương tiện mới, đây là yếu tố quyết định chất lượng dịch vụ, từ đó quyết định lượng hành khách sử dụng. Cùng đó, Hà Nội cũng đã có những điều chỉnh tuyến, điều chỉnh mô hình quản lý (trong đó có quản lý vé), nhờ vậy sức hấp dẫn của vận tải hành khách công cộng cũng ngày một tăng cao.

Thời gian gần đây, chất lượng đoàn phương tiện vận tải hành khách công cộng của Thủ đô đã được cải thiện. Xe buýt sử dụng nhiên liệu thân thiện với môi trường được đầu tư mở rộng.

Ông Nguyễn Hoàng Hải - Phó Chủ tịch Hiệp hội Vận tải hành khách công cộng thành phố Hà Nội cho biết thêm, có thể nói trong việc triển khai Quyết định 876 của Chính phủ, Sở GTVT Hà Nội đã đi đầu khá tích cực, đưa vào vận hành các phương tiện xanh, sạch. Hiện nay, tại Hà Nội đã có tuyến xe buýt sử dụng CNG và xe buýt điện. Phương tiện xanh là phương tiện sử dụng nhiên liệu tái tạo, có hiệu suất cao, có ứng dụng công nghệ thông minh, có tác động tích cực, giảm thiểu tác hại cho môi trường.

Phó Chủ tịch Hiệp hội Vận tải hành khách công cộng thành phố Hà Nội cũng chỉ ra, với lộ trình chuyển đổi 2.000 xe buýt điện trong 15 năm, trung bình mỗi năm Hà Nội phải thay thế 160 phương tiện, chưa kể tuyến mới khi đấu thầu thì phương tiện cũng phải là xe xanh, sạch. Đây là rào cản nhất định và cũng là thách thức không nhỏ cho Hà Nội.

Từ những rào cản hiện tại, ông Nguyễn Hoàng Hải đề xuất, bên cạnh cơ chế, chính sách cũng cần quan tâm đến đầu tư cho chuyển đổi công nghệ, nguồn nhân lực. Doanh nghiệp cũng cần phải chủ động trong vấn đề này. Ngoài ra, cần chọn lộ trình sao cho phù hợp, phương tiện nào hết hợp đồng, hết tuổi thọ thì mới chuyển đổi sang phương tiện sử dụng năng lượng xanh, sạch, sao cho giữ được ổn định trong hoạt động của mạng lưới.