Thị trường tiềm năng nhưng đòi hỏi cao

Tại Hội nghị Xúc tiến thương mại với hệ thống Thương vụ Việt Nam tại nước ngoài tháng 5 năm 2025, ông Tạ Đức Minh - Tham tán Thương vụ Việt Nam tại Nhật Bản đã chia sẻ những thông tin mới nhất về tình hình thị trường Nhật Bản, tiềm năng xuất khẩu nông sản cũng như các đề xuất cụ thể dành cho doanh nghiệp Việt Nam.

Ông Tạ Đức Minh - Tham tán Thương vụ Việt Nam tại Nhật Bản phát biểu tại hội nghị. (Ảnh: P.C)

Theo ông Minh, Nhật Bản hiện là thị trường xuất khẩu nông, lâm, thủy sản lớn thứ ba của Việt Nam với kim ngạch đạt hơn 4 tỷ USD trong năm 2024, chiếm gần 7% tổng giá trị xuất khẩu toàn ngành. Tốc độ tăng trưởng bình quân đạt trên 6%/năm trong suốt một thập kỷ qua. Đây là minh chứng rõ ràng cho tiềm năng rất lớn mà thị trường Nhật Bản mang lại cho doanh nghiệp Việt.

Năm 2025, một số mặt hàng chủ lực của Việt Nam đã ghi nhận bước tiến nổi bật tại thị trường này, đặc biệt là gạo và trái cây tươi. Từ đầu năm đến nay, lượng gạo xuất khẩu sang Nhật đã vượt tổng sản lượng cả năm 2024, đạt trên 2.000 tấn chỉ trong 5 tháng đầu năm, nhờ vào biến động giá gạo trong nước Nhật. Các loại gạo thơm như Japonica, ST24, ST25 ngày càng xuất hiện nhiều trong hệ thống bán lẻ, phản ánh sự dịch chuyển tích cực của người tiêu dùng Nhật về phía sản phẩm Việt Nam.

Trong nhóm trái cây tươi, ông Minh nhấn mạnh đến sự hiện diện ngày càng rõ nét của vải thiều, xoài, thanh long, nhãn - những sản phẩm đặc trưng của Việt Nam tại các chuỗi siêu thị lớn như AEON, Don Quijote, Ito Yokado, cũng như trên các nền tảng thương mại điện tử như Amazon. Đáng chú ý, riêng với mặt hàng vải tươi, đã có doanh nghiệp xuất khẩu hơn 100 tấn ngay từ đầu vụ và dự kiến sẽ cán mốc 200 tấn vào cuối vụ 2025.

Cùng với đó, các sản phẩm chế biến như cà phê rang xay, hạt điều, trái cây sấy… cũng đã khẳng định được chỗ đứng trong hệ thống bán lẻ cao cấp của Nhật. Những sản phẩm này không chỉ đáp ứng nhu cầu tiêu dùng mà còn thể hiện năng lực chế biến ngày càng cao của các doanh nghiệp Việt.

Người tiêu dùng Nhật Bản chọn mua trái cây tươi Việt Nam. (Ảnh: TTXVN)

Chinh phục bằng sự tinh tế và chuyên nghiệp

Bên cạnh những cơ hội vàng về xuất khẩu nông sản, ông Tạ Đức Minh cũng thẳng thắn nhìn nhận những thách thức mà doanh nghiệp Việt cần vượt qua để có thể phát triển bền vững tại thị trường Nhật Bản. Theo ông, điều kiện tiên quyết để chinh phục người tiêu dùng Nhật không chỉ nằm ở chất lượng sản phẩm, mà còn ở việc thấu hiểu thói quen, thị hiếu và chuẩn mực tiêu dùng của họ.

Ông Minh cho biết, người Nhật rất coi trọng sự an toàn, rõ ràng về nguồn gốc, truy xuất và uy tín thương hiệu. Trên 70% người tiêu dùng tại đây sẵn sàng chi trả thêm nếu sản phẩm có chứng nhận rõ ràng. Đặc biệt, bao bì sản phẩm đóng vai trò vô cùng quan trọng. Thiết kế tối giản, tinh tế, sử dụng tiếng Nhật, đầy đủ thông tin về thành phần, xuất xứ, nhà sản xuất… sẽ góp phần nâng cao độ tin cậy và tạo sự thân thiện với người tiêu dùng. Thực tế cho thấy, một bao bì được thiết kế tốt có thể giúp tăng khả năng tiêu thụ từ 20 - 30%.

Tham tán thương vụ cũng lưu ý rằng, doanh nghiệp Việt không nên lựa chọn con đường cạnh tranh bằng giá thấp, một hướng đi dễ đánh đổi chất lượng và uy tín. Thay vào đó, ông khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào chế biến sâu, nâng cao giá trị sản phẩm. Ví dụ, trái cây sấy có thể đạt giá trị gấp hai đến ba lần so với trái tươi. Đồng thời, các sản phẩm có tính bền vững như bao bì thân thiện môi trường, truy xuất minh bạch… luôn được người tiêu dùng Nhật đánh giá cao. Nhiều nghiên cứu cho thấy, một sản phẩm có truy xuất nguồn gốc rõ ràng có thể tăng giá bán lên 10-15%.

Ông Minh cũng nhấn mạnh, các hiệp định thương mại tự do (FTA) như CPTPP, RCEP hay VJEPA là những công cụ quan trọng giúp hàng hóa Việt Nam tận dụng ưu đãi về thuế quan. Tuy nhiên, để thực sự hưởng lợi từ các FTA này, doanh nghiệp cần đảm bảo toàn bộ chuỗi sản xuất, từ vùng nguyên liệu đến khâu chế biến, đóng gói và vận chuyển, đều đáp ứng đúng quy chuẩn và tiêu chuẩn kỹ thuật của Nhật.

Tận dụng “thời điểm vàng”

Thương vụ Việt Nam tại Nhật Bản thời gian qua đã và đang đóng vai trò tích cực trong việc hỗ trợ doanh nghiệp Việt mở rộng thị phần tại xứ sở mặt trời mọc. Ông Tạ Đức Minh cho biết, từ đầu năm 2025 đến nay, thương vụ đã phối hợp tổ chức các hoạt động xúc tiến quan trọng như gian hàng Việt Nam tại Nhật Bản vào tháng 3, trưng bày nông sản Việt tại Lễ hội Việt Nam ở Tokyo vào tháng 6 và hỗ trợ doanh nghiệp tham gia chương trình “Tuần hàng Việt Nam tại AEON”.

Một số sản phẩm Việt Nam trong tuần hàng Việt Nam tại Hệ thống AEON Nhật Bản và các nước trong khu vực châu Á. (Ảnh: Vụ Phát triển thị trường nước ngoài)

Bên cạnh việc hỗ trợ tiếp cận thị trường Nhật, thương vụ cũng đang chủ động mời các đoàn doanh nghiệp Nhật Bản sang Việt Nam khảo sát thực địa, kết nối đối tác và tìm kiếm cơ hội hợp tác đầu tư. Trong 6 tháng đầu năm, đã có hai đoàn doanh nghiệp Nhật về Việt Nam, và trong thời gian tới, thương vụ sẽ tiếp tục mời các đối tác Nhật tham dự các sự kiện như Vietnam International Sourcing 2025 và Foodexpo 2025.

Không dừng lại ở xúc tiến thương mại, ông Minh cho biết, thương vụ còn đang tích cực thúc đẩy các hoạt động kêu gọi đầu tư từ Nhật Bản vào lĩnh vực logistics, chế biến nông sản và thực phẩm. Đây là những lĩnh vực Việt Nam có tiềm năng phát triển mạnh, đồng thời phù hợp với nhu cầu và thế mạnh công nghệ của Nhật.

Tuy nhiên, ông Tạ Đức Minh cũng không giấu giếm những rào cản hiện hữu. Các tiêu chuẩn kỹ thuật khắt khe, hồ sơ song ngữ, yêu cầu về chứng nhận như GlobalGAP, HACCP… có thể khiến doanh nghiệp mất từ 6 - 12 tháng để hoàn thiện thủ tục. Ngoài ra, sự bảo hộ nội địa mạnh mẽ, cạnh tranh từ các quốc gia và vùng lãnh thổ như Ấn Độ, Pakistan, Đài Loan (Trung Quốc) - những thị trường cũng có FTA với Nhật càng làm gia tăng áp lực. Đặc biệt, tiến độ giao hàng được các nhà nhập khẩu Nhật đánh giá là yếu tố then chốt, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng duy trì hợp đồng lâu dài.

Cuối cùng, ông Tạ Đức Minh đưa ra loạt khuyến nghị thực tiễn cho cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam. Ông nhấn mạnh sự cần thiết phải xây dựng chiến lược dài hạn đối với thị trường Nhật Bản, trong đó bao gồm việc đầu tư nâng cấp công nghệ, tiêu chuẩn hóa quản lý, cải tiến bao bì, nâng cao chất lượng sau thu hoạch, nhất là với các sản phẩm mùa vụ.

Ông cũng kêu gọi doanh nghiệp đẩy mạnh tham gia các hội chợ, triển lãm quốc tế tổ chức tại Nhật Bản, đồng thời nghiên cứu mô hình hợp tác sâu hơn với các đối tác Nhật để tham gia vào chuỗi cung ứng và tận dụng nguồn lực đầu tư từ chính các doanh nghiệp bản địa. Một điểm nhấn khác được đề cập là đào tạo nguồn nhân lực gắn với ứng dụng công nghệ số, một yếu tố giúp nâng cao năng lực cạnh tranh trong dài hạn.